این کریسمس ایرانی

آتلیه دات کام: اصفهان از شروع سال 2023 میلادی چندساعتی بیشتر نگذشته است، فضای مجازی پر از تبریک های کریسمس و سال نو میلادی است، فروشگاه های مجازی به فروش اجناس تزیینی به همین مناسبت مشغول اند و بسیاری افراد تصاویر خودرا با لباس های قرمز رنگ و تزئییاتی مثل کاج، بابانوئل و گوی های رنگی منتشر نموده اند.

«سال گذشته بیش از ۲۰۰ کاج تزیین شده فروختیم که قیمت آنها بین ۵ تا ۱۵ میلیون یا بعضاً بیشتر بود، اما امسال نرخها بیشتر شده و حالا فقط سفارش می گیریم، تعداد سفارش ها هم بد نبوده، اما در نزدیکی شب کریسمس و شب سال نو، خرید بیشتر می شود.» این را گل فروشی یکی از منطقه های متوسط شهر می گوید که کاج کریسمس تزیین شده را پشت ویترین می گذارد. او ادامه می دهد: «حقیقتاً نمی دانم مشتری ها این کاج ها را برای چه می خرند، گاهی از برخی می پرسم که مسیحی هستید؟ اما می گویند نه» بعد می خندد و می گوید: «گمان نمی کنم مسیحی ها چنین هزینه هایی برای کریسمس بکنند.» به فروشگاه دیگری می روم و فروشنده می گوید: «سال گذشته فروش نسبتاً زیادی از کاج برای تزیین کریسمس داشتیم، اما امسال نرخها افزایش داشته و نمی دانم بازار کاج چطور است؟!»

به هر روی، این علاقه و پیگیری به کریسمس و سال نو میلادی در حالی است که حقایق جالبی درباره ی این جشن وجود دارد؛ حقایقی که از ریشه این جشن اروپایی در آیین های ایرانی حکایت دارد.

صدرالدین طاهری، مدیر گروه پژوهش دانشکده پژوهش های عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان دراین باره به ایسنا اظهار داشت: پرستش میترا یا مهر در جنگ های رومیان با اشکانیان، به سبب ساختار دین مهر، که ساختار ۷ طبقه ای بود و افراد از پایین واردشده و با رشد تدریجی به مدارج و طبقات بالاتر می رسیدند، مورد توجه سربازان و نظامیان رومی قرارگرفت. در سده اول قبل از میلاد به تدریج قسمتی از سپاه روم جلب مذهب مهر می شوند، میتراییسم راه خودرا به امپراتوری روم و اروپا باز می کند و به حدی توسعه می یابد که حتی شماری از امپراتوران روم نیز مهرپرست می شوند. وقتی مسیح به دنیا می آید، میتراییسم در اروپا دین قدرتمندی است و در کنار آن ادیان دیگری همچون پرستش ژوپیتر و خدایان دیگر هم حضور داشتند.

او افزود: مسحیت تا سده چهارم میلادی قدرتی نداشت، ممنوعیت داشته و پیروان آن مورد تعقیب و اعدام قرار می گرفتند، بنا بر این مسیحیان فرصتی برای ثبت و ضبط آداب و رسوم، اسطوره ها و حتی تاریخ مسیحیت پیدا نمی کنند تا این که در سده چهارم که کنستانتین، امیر روم شرقی به مسیحیت تمایل پیدا می کند. حتی پس از کنستانتین نیز یکی از امپراتورها به نام یولیان، به آیین مهرپرستی گرایش پیدا می کند و در میان مسیحیان به نام یولیان مرتد شناخته می شود. پس تا سده چهارم، مهرپرستی به عنوان دین مهم و اصلی در اروپا شناخته می شود در صورتیکه مسیحیان در اقلیت هستند و قدرتی ندارند.

مدیر گروه پژوهش دانشگاه هنر اصفهان افزود: هم اکنون حدود ۵۵۰ مهراوه (که به معابد و نیایشگاه های مهرپرستان گفته می شود و کلمه محراب از آن گرفته شده و اروپاییان به آن میتریوم می گویند.) در قلمرو امپراتوری روم از شرق اروپا تا رم و ایتالیا کشف شده است؛ یعنی ما در لهستان، بلغارستان و کشورهای مختلف اروپایی این نیایشگاه های مهری را می بینیم که سندی بر حضور مهرپرستان در آن مناطق است.

طاهری اظهار داشت: در سده چهارم وقتی مسیحیان به قدرت رسیدند، چون در ۳۵۰ سال قبل فرصتی برای ثبت تاریخ خود نیافته بودند، تاریخ و سنت های مغشوش و مبهمی داشتند؛ از این جهت شبی که برای تولد مسیح انتخاب کردند همان شب تولد میترا بود که قبل از آن در اروپا شب جشن مهمی به نام «ناتانیوس اینویکتوس» بود. «ناتانیوس» به مفهوم تولد است که کلمه «نوئل» از آن گرفته شده و «اینویکتوس» به مفهوم شکست ناپذیر است. در حقیقت عبارت «ناتانیوس اینویکتوس» به مفهوم تولد خورشید شکست ناپذیر، نام شب یلدا یا شب چله در اروپا بود و همین شب را به عنوان میلاد مسیح در نظر گرفتند که باتوجه به کثرت مهرپرستان در اروپا این کاری منطقی بود که پرستندگان مهر را هم به مسیحیت جلب می کرد و این یکی از مواردی است که از مهرپرستی که آیینی ایرانی است به مسحیت اروپایی راه پیدا کرده، البته موارد دیگری هم هست که به شکل گسترده در مورد آن بحث شده است.

عضو هیئت علمی دانشکده پژوهش های عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان با اعلان اینکه این جشن به جشن میلاد مسیح بدل شد و تا مدت ها این دو در یک شب بودند، اظهار داشت: بعدها براثر یک کبیسه گیری که در واتیکان انجام شد، میان شب چله ایران و شب تولد مسیح در اروپا فاصله افتاد و بنا بر این شب تولد مسیح، چند روز دیرتر از شب یلدا انجام می شود. اما این مسئله آنقدر مشخص بوده که بسیاری افراد به آن اشاره کرده اند و از مشهورترین اشعاری که در این زمینه وجود دارد می توان به این بیتِ سنایی اشاره نمود «به صاحب دولتی پیوند اگر نام نکو خواهی/ که از پیوند با عیسی چنان معروف شد یلدا»؛ این نشان میدهد که در گذشته پیوند میان نوئل و یلدا، میان مردم شناخته شده بود.

او با اشاره به لزوم بازخوانی تاریخ آیین ها و سنت ها تاکید کرد: در دنیای مدرن که بیش از همیشه، تحت تأثیر باورهای مختلف هستیم، بی توجهی به تاریخ آیین ها، ما را از باورهای ملی و فرهنگ خود تهی کرده و در راه جهانی سازی محو می کند.





منبع: آتلیه دات كام