گزارش آتلیه دات كام از اتفاقات مهم موسیقی در سال ۱۴۰۱

حاشیه های شجریان، پاسخ حاجی پور به گرمی و فراز و نشیب کنسرت ها

آتلیه دات کام: شمارش معکوس برای پایان سال 1401 از هم اینک شروع شده است و تا چند ساعت دیگر ساز و دهلِ سال جدید نواخته می شود. نقاره نوازان همانند همیشه شروع سال جدید را از فراز گلدسته ها اعلام می کنند و آنگاه روز از نو روزی از نو.

۱۴۰۲ روزها و امیدهای جدیدی را پیش روی هنرمندان، همچون اهالی موسیقی قرار می دهد و البته همانند گذشته با چالش هایی هم برای فضای موسیقی همراه خواهد بود. درصورتیکه ۱۴۰۱ هم همانند دیگر سال هایی که در ایران برای موسیقی رقم خورده بود، فراز و نشیب های بسیاری را برای موسیقی و اهالی اش به همراه داشت؛ از مرگ هنرمندان مطرح این حوزه گرفته تا توقف مقطعی کنسرت ها و روشن شدن باردیگر چراغ آنها، برگزاری جشنواره موسیقی فجر در فضایی متفاوت، برگزار نشدن جشنواره ای مانند موسیقی جوان و حضور بعضی از چهره های موسیقی جهان در ایران.
ایسنا در آخرین روز از سال ۱۴۰۱، نگاهی دارد بر آنچه سال جاری بر موسیقی و هنرمندانش گذشت.
خوانندگانی که از کنسرت ها جا ماندند
در ابتدای سال ۱۴۰۱ برخی از خواننده های شناخته شده به علت آنچه مشکل ویزا اعلام شد، از کنسرت هایشان جا ماندند که برخی آنرا به روابط بین کشورها نسبت دادند و عده ای دیر اقدام کردن برای دریافت ویزا را علت اصلی برشمردند.
در فروردین ماه ۱۴۰۱، طی یک جریان پرحاشیه خبری، اعلام گردید علیرضا قربانی که قرار بوده در یک رویداد نوروزی در امریکا به روی صحنه برود، بعد از یک بازجویی چهارساعته، موفق به حضور در آمریکا نشده و در نهایت سینا سرلک که در امریکا اقامت دارد به جای او به روی صحنه رفت.
قربانی بعد از سر و صدای رسانه ای در رابطه با این اتفاق، با انتشار ویدیویی توضیح داد که به سبب قواعد و قوانینی که وجود داشت اجازه حرکت از بخش پاسپورت کنترل به بعد را به او نداده اند و اعلام نموده اند که اجازه ورود به خاک آمریکا با این ویزا وجود ندارد و ازاین رو به نظر می آید ناهماهنگی بین آنها و بخش کنسولگری که ویزا صادر کرده و این افسر وجود داشته است.
همایون شجریان هم در شهریور ماه ۱۴۰۱ اعلام نمود که زمان برگزاری کنسرتهای کانادای او، به علت آماده نشدن ویزای برخی از اعضای ارکستر «سیاوش» به ماه ژانویه تغییر کرده است.
همایون شجریان پیش تر اعلام نموده بود که مقرر است ۱۱ تا ۲۰ شهریور (دوم تا ۱۱ سپتامبر) در شهرهای تورنتو، مونترال، ونکوور و کلگری به روی صحنه برود، ولی یک روز قبل از آغاز این کنسرت ها، از تغییر زمان برگزاری آنها اطلاع داد.
با این وجود این هنرمند فردای همان روز اطلاع داد که کنسرتهای ونکوور در ایام نهم و دهم سپتامبر و کلگری در روز یازدهم سپتامبر برگزار می گردد. البته که شجریان بعد از برگزاری چند کنسرت در خارج از کشور، سایر اجراهای خود در خارج از ایران را به علت حوادث داخل کشور لغو نمود.
شجریان در مقطعی با مشکل توقیفِ پاسپورتش در مهر ماه سال جاری هم مواجه گردید که البته چند روز بعد این مسئله حل شد.


عید فطر؛ حضور رهبر ارکستر آلمانی در ایران
ولفگانگ ونگنروت ـ رهبر ارکستر آلمانی ـ طی تعطیلات عید فطر به مدت سه شب به همراه ارکستر سمفونیک تهران به روی صحنه رفت. این رهبر ارکستر میهمان که به دعوت نصیر حیدریان به ایران آمده بود، در گفت وگویی با ایسنا در رابطه با راه هایی که میتوان ارکستر سمفونیک را به یک سطح قابل قبول رساند صحبت کرد.
همچون مواردی که این رهبر ارکستر به آنها اشاره نمود، ضرورت حمایت های بالای دولت از این ارکستر بود که از راه آن بتوان نوازندگان قابل قبولی را وارد ارکستر کرد، یک رهبر ثابت حرفه ای برای ارکستر در نظر گرفت، از رهبرهای میهمان خوب دنیا به ارکستر دعوت کرد و با در نظر گرفتن یک برنامه منسجم و البته رپرتوارهای متنوع ارکستر را در راه پیشرفت قرار داد.


حضور یک رهبر میهمان دیگر در ارکستر سمفونیک تهران
ارکستر سمفونیک تهران با وجود این که در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ عملا فعالیتی نداشت، ولی تا میانه سال ۱۴۰۱ حدودا مسیر خوبی را برای پیشرفت طی کرد؛ بگونه ای که بعد از حضور رهبر ارکستر میهمان آلمانی، از حامد گارسچی (رهبر ارکستر ایرانی ساکن در آلمان) برای هدایت این ارکستر دعوت شد.
این رهبر ارکستر هم در گفت وگویی با ایسنا، نظراتی مشابه آنچه ونگنروت بیان کرد و اظهار داشت که «در راستای پتانسیلی که ارکستر سمفونیک تهران دارد، اگر بستر مناسبی به لحاظ آموزش و تمرین با رهبرهای حرفه ای میهمان و البته رهبر ثابت با توانایی بالا فراهم گردد، در سالهای آینده رشد بهتری خواهد داشت.»


لغو چند کنسرت و شگفتانه نیشابور
اما در آستانه فرا رسیدن ایام ماه محرم، لغو چند کنسرت حاشیه ساز شد؛ کنسرت هایی که حداقل بجز یک نمونه دارای مجوز از وزارت ارشاد بود.
در ابتدا ماجرای توقف کنسرت ها این گونه شروع شد که سیروان خسروی از لغو اجراهای خود در خوزستان خبر داد، کنسرت هایی که مجوز آنها از سوی ارشاد صادر شده بود اما سازمان تأمین استان بدون داشتن دلیل قانع کننده دستور لغو این کنسرت ها را داده بود.
بعد از این ماجرا در همان روزها کنسرت سهراب پاکزاد هم در خوزستان به دستور سازمان تأمین استان لغو شد.
اما ماجرا لغوی کنسرت ها حتی به تهران هم کشیده شد و اجرای حدودا خصوصی گروه «کماکان» در اواسط کار به علت ممانعت حراست محل برگزاری از ادامه کار باز ماند.
لغو کنسرت ها در نیمه اول سال تا همین جا مسکوت ماند و البته از آنجائیکه در مدتی به علت ناآرامی ها در کشور، کنسرتی برگزار نشد، شاهد لغو کنسرتی هم نبودیم تا این که به اسفندماه رسیدیم. در ماه پایانی سال که برگزاری کنسرت ها مدتی بود که از سر گرفته شده بود، باردیگر شاهد برخوردهای سلیقه ای برای برگزاری کنسرت در بعضی استان ها بودیم؛ بگونه ای که باآنکه قدم های مثبتی در جهت برگزاری کنسرت برای مثال در شهری مانند نیشابور برداشته شد و حجت اشرف زاده توانست در استان خراسان رضوی اجرا کند، اما کنسرت هایی هم در این همین روزها در استانی مانند فارس لغو شدند (ناصر زینعلی).


درگذشت امیراشرف آریان پور
در سال ۱۴۰۱ امیر اشرف آریان پور، موسیقیدان و پژوهشگر پیشکسوت ششم مرداد ماه به دلیل ایست قلبی جان به جان آفرین تسلیم کرد.
او متولد سال ۱۳۰۷ و از فارغ التحصیلان هنرستان موسیقی ملی و دارای دکترای موزیکولوژی بود.
این پژوهشگر و نویسنده عرصه موسیقی همینطور دارای مدرک دکترای ادبیات و مدیریت از دانشگاه تهران بود. آریان پور در رشته پژوهش و آموزش هنر هم تحصیل کرد و یکی از شناخته شده ترین مدرسان هنر در مراکز علمی و آموزشی ایران به شمار می رفت.
بازگشت «مجید انتظامی» بعد از ۱۰ سال که میسر نشد
در سالی که رو به پایان است، مجید انتظامی که قرار بود بعد از ۱۰ سال دوری از صحنه، با رویداد «خاطره ها» و با همراهی ارکستر ملی تهران به روی سن بازگردد، بعد از دو بار تغییر زمان برگزاری این کنسرت که همزمان شده بود با ناآرامی ها، بار دیگر از رفتن روی صحنه باز ماند و این کنسرت در نهایت بدون هیچ توضیحی به صورت کلی لغو شد.
رفتن سازنده سازی که کسی جز مهر از او ندید
ابراهیم قنبری مهر ـ سازنده سرشناس ساز ـ در میانه تابستان ۱۴۰۱ در ۹۴ سالگی درگذشت.
ابراهیم قنبری مهر با عنایت به علاقه ای که به موسیقی داشت، بعد از چند سال و زمانی که امکانات فراهم گردید، تصمیم گرفت تا برای یادگیری موسیقی و نوازندگی ویولن نزد ابوالحسن صبا برود. بعد از گذراندن یک دوره نت نویسی و آشنایی با گامهای موسیقی ایرانی و غربی و یادگیری نوازندگی، صبا پیشنهاد ساخت ویولن را به وی داد و او را به سورن آراکلیان معرفی نمود تا از اطلاعات و مطالعات نظری وی آگاه شود. وی با استفاده از راهنمایی های ابوالحسن صبا و سورن آراکلیان به ساخت ویولن پرداخت. وی در سال ۱۳۳۴ کارگاه سازسازی وزارت فرهنگ و هنر را تاُسیس کرد.
برگزار نشدن جشنواره موسیقی جوان
جشنواره موسیقی جوان که بعنوان یکی از مهم ترین رویدادهای موسیقایی چند سال گذشته موسیقی کشور در جهت کشف و پشتیبانی از استعدادها به حساب می آید، حتی بعد از فرایند انتخاب دبیر و انتشار فراخوان، تمدید فراخوان و کارشناسی آثار رسیده به دبیرخانه، برگزار نشد.
در ابتدا حمیدرضا اردلان بعنوان دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی جوان انتخاب شد. این جشنواره چند سالی با حضور هومان اسعدی بدون حرف و حدیث برگزار شده بود و بنظر می رسید اردلان هم به علت سابقه کاری خود مسیری مشابه اسعدی را در پیش بگیرد، اما انتشار فراخوان این جشنواره خود زنگ خطری برای برگزاری بود؛ چونکه نشانی از تاریخ برگزاری نبود.
به هر حال بعد از آنکه خبر رسید که متقاضیان شرکت در جشنواره می توانند در فرصت دیگری آثار خویش را ارسال کنند، دیگر خبری از جشنواره نشد.


بازخوانی دو قطعه کُردی و حواشی
همایون شجریان در شهریورماه خبر از بازخوانی دو قطعه مشهور کردی به همان زبان داد و در توضیحات انتشار این اثر هم آورده بود که به اصرار دوستان این دو قطعه را بازخوانی کرده است.
اما مساله اینجا بود که خیلی از کُردزبان ها بر این باور بودند که شجریان به درستی این کار را اجرا نکرده است. همینطور در رابطه با بازخوانی این دو اثر با وجود این که فضای ملودی ها تغییرات زیادی داشت، ولی این تغییر مبحث اصلی بحث نبود، بلکه نقدِ منتقدان بیشتر متوجه نحوه ادای زبان و بیان واژه ها بود.
در همین راستا ایسنا با یکی از پژوهشگران موسیقی گفت وگویی داشت که او معتقد بود، اصولا اجرای آثار نواحی از هر منطقه ای در چارچوب ارکسترال، نتیجه خیلی جالبی نخواهد داشت و بهتر است موسیقی هر منطقه ای با ساز خودش اجرا شود. باآنکه که موسیقی کُردی در دوره هایی با سازهای غیرمحلی اجرا شده است؛ مثلاً آقای حسن زیرک که استاد آواز بودند، زمانی با پیانو و ویولن هم آثاری ساخته اند که طرفداران خویش را داشته است.
شب های داغ تابستان و تمدید مداوم کنسرتهای شجریان
همایون شجریان که در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ از آخرین آلبوم خود «گاهِ فراموشی» با همکاری فردین خلعتبری طی یک رویداد خبری رونمایی نمود، در همان جا اعلام نمود که مقرر است تیرماه در تهران کنسرت برگزار کند و تلاش می کند برای برگزاری کنسرت مشکلی به مشکلات مردم اضافه نکند و حداقل قیمت را در نظر بگیرد.
در همین راستا این خواننده چندی بعد اعلام نمود که در پنج شب از اجرای خود در تیرماه برای امکان حضور بیشتر علاقه مندان، کمینه بهای بلیط در نظر گرفته شده است و جایگاه VIP جهت اهدا به دانشجویان اختصاص داده شده است.
به هر حال شجریان به وعده خود عمل کرد و با وجود این که در ابتدا از اول تیرماه تنها پنج شب را برای کنسرت خود در نظر گرفته بود، در چندین نوبت دیگر و تا انتهای تیر ماه به روی صحنه رفت.


توقف کنسرت ها و از سرگیری در آستانه جشنواره فجر
در شهریور ماه ۱۴۰۱ بعد از آنکه کنسرت ها به علت فرا رسیدن ایام محرم و صفر با وقفه ای دو ماهه رو به رو شده بودند و قرار بود اجراهای مختلفی به روی صحنه بروند، تنها چند خواننده توانستند اجراهای خویش را برگزار کنند و سایر کنسرت ها به علت شرایط اجتماعی سیاسی لغو شدند و تا مدتی خبری از برگزاری کنسرتی نبود.
البته در این بین اقدامات دولتی برای برگزاری باردیگر کنسرت ها صورت گرفت؛ مثلاً دفتر موسیقی طی نشستی خصوصی با خبرنگاران به دنبال یافتن چاره ای برای وضع موجود بود و در ادامه، وزیر فرهنگ هم چندین بار به نبود محدودیت برای برگزاری کنسرت ها تاکید و از هنرمندان درخواست نمود که فعالیتهای خویش را از سر بگیرند.
ولی با این همه خبری از برگزاری کنسرت ها نبود تا این که بعد از برگزاری چند اجرای خصوصی همچون اجراهای ارکستر ملی ایران، پرواز همای و امید جهان، خواننده جوانی که تاکنون تجربه کنسرت رسمی را نداشت، چراغ کنسرت ها بار دیگر روشن شد.
پایه گذاری جایزه «محمدرضا لطفی»
جشنواره موسیقی نواحی که هر سال در کرمان برگزار می شد، برخلاف روال معمول، در دوره پانزدهم در دقیقه نود تغییر مکان داد و یکباره به گلستان منتقل شد.
اتفاقی که به عقیده برخی باعث بی نظمی هایی در جشنواره هم شد؛ برای مثال اختتامیه جشنواره یک روز زودتر از موعود مقرر برگزار شد و این در حالی بود که شب پس از اختتامیه، همچنان هنرمندان به روی صحنه رفتند.
به هر حال در شب اختتامیه این رویداد، قرار بر این شد که نشان لطفی در حوزه موسیقی به یاد این هنرمند پایه گذاری و به بزرگان موسیقی اهدا شود.


بیانیه راهبری موسیقی که در آستانه تصویب قرار گرفت
در دولت دوازدهم قرار بود سندی با عنوان «سند ملی موسیقی» توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تدوین شود و بعدا به تصویب برسد اما از آخرین باری که در سال ۹۹ رئیس دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام نمود که تدوین سند تکمیل شده، هنوز خبری از تصویب آن نیست. حال با وجود آن که سند ملّی موسیقی هنوز تکلیف مشخصی ندارد، خبر آمد که یک بیانیه راهبردی در حوزه موسیقی درحال بررسی و تصویب در شورای فرهنگ عمومی کشور است.
در همین راستا در ایسنا صحبتی داشتیم با دستیار ویژه دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور که او در رابطه با این بیانیه توضیح داد: «در شورایعالی انقلاب فرهنگی هدف رسیدن به یک نقشه جامع و راهبردی است که مسیر را مشخص کرده و به همه برنامه عمل بدهد؛ ولی ما در شورای فرهنگ عمومی، مساله مان مشخصاً نسبت فرهنگ عمومی و موسیقی و روابط متقابل این دو است؛ رویکرد ما هم در تمامی مباحثی که به آن می پردازیم اینست که به سراغ دوراهی ها، گره ها و معمّاها در عرصه مسائل فرهنگی کشور برویم؛ یعنی نظام فرهنگی کشور را از آن حالت گردگویی در بیاوریم و یک مرتبه برای همیشه تکلیف و موضع راهبردی مان را با موسیقی مشخص نماییم. نظام فرهنگی کشور را سر دوراهی هایی که در موضوعات مختلف هست قرار دهیم و بخواهیم که تصمیم گیری شود؛ در غیر این صورت، وحدت رویه وجود نخواهد داشت، چنان که گاهی دیده اید به برخی موسیقی ها ـ مثلا رپ ـ مجوز داده می شود و گاهی به صورت کلی نفی می شود.»
درگذشت بتهوون ایران
علی اکبرپور اسطلخی از موسیقیدان های بنام کشور ۲۷ دیماه ۱۴۰۱ در ۸۸ سالگی بعد از طی یک دوره بیماری درگذشت.
این هنرمند معروف به علی اکبرپور، مدرک درجه یک هنری داشت و از ۱۳ یا ۱۴ سالگی در «رادیو بی سیم» رشت به اجرای ویولن پرداخت.
مجموعه «نغمه های زندگی»، «سوئیت ها» و «سمفونی ها» قطعه های متعدد برای «ویولن»، «فلوت»، «نی»، «پیانو» و… همچون آثار بی کلام اوست که برای ارکسترهای بزرگ و کوچک نوشته شده اند. او با ارکسترهایی نظیر «باربد»، «نکیسا» و ارکسترهای رادیو و تلویزیون همکاری داشت.
جشنواره موسیقی فجر و اعلام های دقیقه نودی
سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر سال جاری در حالی برگزار شد که تا لحظه آخر برخی ارکان جشنواره رسانه ای نشد؛ این که برای مثال چه هنرمندانی مقرر است اجرا کنند و البته خبری هم از جدول اجراها نبود. در نهایت هم که جدول جشنواره انتشار یافت، بجز اسامی پاپ، نام هنرمندان بخش های دیگر اعلام نشده بود.
البته که معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رابطه با این تأخیر گفته بود که فضای مجازی یکی از این علل بوده است. چونکه یک عده در فضای مجازی اخلاق را رعایت نمی کنند و به هنرمندان بی تربیتی و جسارت می کنند و ما ترجیح دادیم برای حفظ حرمت هنرمندان، اسامی اعلام نشود؛ اما در جشنواره شاهد حضور هنرمندان در انواع موسیقی خواهیم بود.
همینطور یکی دیگر از حواشی این جشنواره، به بازنشر ویدیویی از اظهارات تند علی اکبر رائفی پور در رابطه با هنرمندان موسیقی، اختصاص داشت؛ ویدیویی که البته ظاهر فرد سخنرانی کننده در آن مبین قدمت چند ساله آن بود. در ادامه این اظهارات، واکنش دبیر جشنواره و تذکر وزیر ارشاد را به همراه داشت که منجر به آن شد تا رائفی پور توضیحاتی را در این حوزه عرضه نماید.


گرمی شروین حاجی پور و واکنش به آن
۱۷ بهمن ماه ۱۴۰۱ برنده های جایزه گرمی ۲۰۲۳ در حوزه موسیقی در حالی عرضه شدند که نام یک ایرانی بار دیگر در بین برگزیدگان جایزه اعلام شد؛ این دفعه برای یک جایزه تازه تاسیس.
در این مراسم شروین حاجی پور از ایران با آهنگ «برای» بعنوان برنده جایزه جدید بهترین آهنگ برای تغییر اجتماعی ارائه شد.
جایزه این جوان ایرانی را همسر رئیس جمهوری آمریکا روی صحنه مراسم اهداء جایزه های گرمی اعلام نمود. او البته در این کار احساسات سیاسی هم به خرج داد و جمله هایی هم خطاب به فرد برگزیده و طرفدارانش گفت.
این رفتار از جانب خواننده ایرانی بی پاسخ گذاشته نشد و حاجی پور یک روز بعد در مطلبی در فضای مجازی چنین نوشت: «من و همه مردم ایران از این جایزه خوشحالیم اما باید بگویم، بخش زیادی از زندگی و شادمانی مردم ایران و منطقه توسط دولتی ار بین رفته که همسر رئیس جمهور آن کشور این جایزه را به من اهدا کرده. کاش این جایزه بوسیله ی یک شخصیت هنری به این اثر هنری اهدا می شد. کشور عزیزم را با تمام زیبایی هایش دوست دارم و اینجا خواهم ماند.»
درگذشت حسن ناهید
و اما حسن ناهید که از معدود بازماندگان نسل طلایی موسیقی بود، بهمن ۱۴۰۱ از این جهان فانی رخت بربست.
ناهید متولد ۱۳۲۲ و از ۱۰ سالگی موسیقی کار کرده بود. او از ۱۸ سالگی نزد حسین تهرانی آموزش دید و از شاگردان زنده یاد حسن کسایی ـ نوازنده مطرح نی ـ بود. این نوازنده سابقه همکاری با ارکسترهای ایرانی و خارجی را در کارنامه کاری خود داشت.
مراسم خاکسپاری پیکر این هنرمند با حضور جمع کثیری از هنرمندان موسیقی در تالار وحدت و همینطور قطعه هنرمندان همراه بود.


قیمت های بحث برانگیز بلیت های کنسرت
بحث افزایش بی رویه قیمت بلیت های کنسرت بعد از دوران کرونا و از تابستان که پروژه «سیصد» روی صحنه می رفت، مطرح بود. در همان زمان شاهد بودیم که بلیت های این کنسرت تا سقف قیمت ۷۰۰ هزار تومان هم فروش می رفت و البته در سایر کنسرت ها هم قیمتها چندان تعریفی نداشت تا این که بعد از وقفه در برگزاری کنسرت ها و شروع مجدد، در همین اسفندماه به بلیت های ۸۰۰ هزار تومانی در کیش و به ترتیب ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومانی در تهران رسیدیم.
افزایش قیمت کنسرت ها در وهله نخست این پرسش را به میان می آورد که انتهای این مسیر تا کجاست؟
پیش تر در گفت وگویی با برگزارکنندگان کنسرت ها، از جانب آنها چنین پیشبینی شده بود که افزایش نرخ بلیت هر کنسرت، با عنایت به تاثیرات ناشی از کرونا بر جهان و دنیای هنر و همینطور نرخ تورم، امر چندان دور از ذهنی به نظر نمی رسد، اما مساله اینجاست که این افزایش قیمت، در نهایت تا کجا ادامه دار خواهد بود و خط قرمز و پایان آن کجاست؟ خصوصا که سود حاصل از این رویه، صرفاً در جیب خوانندگان پاپ و سرمایه گذاران آنها می رود و عملا نفعی را عاید قشر صدمه پذیر موسیقی نمی کند که همان فعالان حوزه موسیقی سنتی، نواحی و کلاسیک هستند.
درگذشت خلیفه شاهمیر بلوچ مالداری
خلیفه شاهمیر بلوچ مالداری به دنبال چند روز بیماری و رنجوری بامداد روز چهارشنبه ۱۷ اسفند ماه به خاک سپرده شد.
خلیفه شاهمیر بلوچ مالداری ده ها سال در جنوب بلوچستان، در شرق چابهار و سواحل شمالی دریای مکُّران قدیم یا عمان کنونی، مراسم تسخیرزدایی را اجرا کرد و هزاران بیمار اسیر یا در تسخیر باد یا همان زار را که در بلوچستان «گوات» به معنای باد و «گواتی» به معنای بیمار اسیر باد نامیده می شود مداوا کرد.
این هنرمند صاحب نام و شناخته شده موسیقی بلوچستان با رپرتوار یا مجموعه کم نظیری از ذکرهای خود به همراه سروز یا سرود یا همان قیچک و تمبورک و همراهی چاپی ها و همخوانان، گاه چند شب متوالی برای رهایی بیمار از باد به اجرای مراسم ذکر گواتی می پرداخت.








منبع: atolieh.com