بدخط ترین کتیبه ها کدامند؟

آتلیه دات کام: به گزارش آتلیه دات کام، یک عضو پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار داشت: بدخط ترین کتیبه ها، کتیبه اشیاء است؛ چونکه همه کارها مانند ساخت، طراحی و خوشنویسی بوسیله ی یک نفر صورت گرفته که الزاما خوشنویس نبوده است.

به گزارش آتلیه دات کام به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، نشست «میراث خوشنویسی در آیینه کتیبه ها» همزمان با هفته پژوهش به همت پژوهشکده زبان شناسی و با بررسی موضوع هایی چون «نگاهی به تاریخچه کتابت فارسی در دوران اسلامی»، «اصول مبانی شناخت خط نسخ» و «هنر خوشنویسی در کتیبه های ایران فرهنگی» برگزار گردید.
مژگان اسماعیلی ـ رئیس پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون ـ در این جلسه با نگاهی به تاریخچه کتابت فارسی در دوران اسلامی اظهار داشت: بدون شک پیدایش خط مهم ترین اختراع بشر به شمار می آید و همه ابتکارات، خلاقیت ها و پیشرفت ها در گرو آن است. دوران قبل از تاریخ که از نظر علمای اجتماعی برابر با دوران توحش و بربریت به حساب می آید، با پیدایش خط پایان یافته و مقارن با آن دوران پرشکوه تمدن تاریخی شروع می شود. از این زمان است که به واسطه امکان ضبط تجربیات و انتقال آن به آیندگان حافظه بشری خلق و ضبط می شود.
او افزود: هنر خوشنویسی، اهمیت ویژه ای در دین اسلام دارد و جدا از رسالت اصلی خود، یعنی انتقال کلام وحی، کلام بزرگان دین و اندیشمندان، از مهم ترین عوامل تزئینی بناها، سنگ های قبول، اشیاء موزه ای و... تلقی و همواره از آن بعنوان هنر مهم بصری یاد می شود. ازاین رو خط به تنهایی می تواند حافظ تمام اندیشه ها و رویدادهای جامعه بشری در طول تاریخ باشد.
اسماعیلی اضافه کرد: در آغاز اسلام، فرهنگ ایرانی زمینه ای را فراهم آورد تا منادیان اسلام با شکستن مرزها محدودیت های قومی و تأسی از دین مبین اسلام زمینه های اشاعه فرهنگ اسلامی را به وجود آورند. فرهنگی که به هیچ وجه به قوم و نژاد خاصی مربوط نبود و فراتر از افق های تنگ جغرافیایی گسترش یافت و برترین های فرهنگ را با ظاهری اسلامی به ملل متعدد انتقال می داد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار نمود: طبقه کتاب بعنوان یکی از چهار طبقه مهم عصر ساسانی به بخش های مختلف تقسیم می شد، منصب دبیری اهمیت ویژه ای داشت و در دوران اسلامی هم عناصر ایرانی متصدی این مناصب بودند. با گسترش اسلام و استقامت بنیان های اسلامی، این مناصب از بالندگی و قدرت بسیار بهره مند شد. از همین رهگذر فرهنگ ایرانی بهره ای بسیار برد و شکوفایی باردیگر این فرهنگ را در خلال قرون بعدی به ارمغان آورد.
اسماعیلی بیان نمود: ظهور مردان اندیشمند ایرانی در دولت اسلامی نشان از درک ایرانی ها از دین جدید بود. با خروج امویان و عباسیان از سنت نبوی و رجعت آنها به آیین های گذشته بخصوص امتیازات قومی و نژادی، فصل جدیدی در دین اسلام گشوده شد. ایرانی ها با عنایت به این تبعیض ها، انگیزه های قومی یافتند و با آموختن علوم و معارف زمان، اندیشمندان بزرگی را به جهان آن روز ارزانی داشتند و باعث غنای فرهنگ اسلامی شدند.


در ادامه مرتضی رضوانفر ـ عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ـ مبحث هنر خوشنویسی در کتیبه های ایران فرهنگی را به بحث گذاشت و اظهار داشت: در همه ادیان و دوران خط و نوشتن مقدس بوده است، اما در فرهنگ اسلامی به علت این که خط و خوشنویسی بهترین محمل برای عرضه کلام الهی بود، بنابراین ما شاهد گستردگی و تنوع فوق العاده در انواع خطوط هستیم. بنابراین کتیبه در معماری اسلامی یکی از بخش های اصلی بنا بوده است.
او اضافه کرد: زیبانویسی یا خوشنویسی لزوما رعایت قوانین کشورهای مادر نیست. مثلاً خط نستعلیق از ایران آغاز شد، اما با انتقال به شبه قاره و ایجاد خط اردو، معیارهای زیباشناختی شبه قاره روی آن تأثیر گذاشت، بنابراین امکان دارد ما نستعلیق آن منطقه را زیبا ندانیم، اما مردم هر منطقه با سلیقه و معیارهای زیباشناختی خودشان زیبایی را تعریف می کنند.
رضوانفر افزود: در دوره های مختلف، بخش مهمی از خوشنویسی و تزئینات معمولاً روی سنگ مزار استفاده شده است؛ چونکه هم تکریم متوفی بوده و هم نوعی جاودانگی به فرد می داده، از طرفی زمینه ای برای تفاخر و رقابت میان خانواده ها بوده است. این سنت، با قوت در حوزه قفقاز شمالی و جنوبی که از ایران جدا شدند، ادامه یافته و بعضی از آرامستان ها را به نمایشگاهی از آثار هنری تبدیل نموده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار نمود: بدخط ترین کتیبه ها، کتیبه اشیاء است؛ چونکه همه کارها مانند ساخت، طراحی و خوشنویسی بوسیله ی یک نفر صورت گرفته که الزاما خوشنویس نبوده است. خیلی از کتیبه ها و اشعار روی اشیاء ارتباط با کارکرد شیء دارد مانند اشعار در ارتباط با نوشیدن روی ظروف آب یا در ارتباط با شجاعت روی ابزار جنگی.
او اضافه کرد: مستندسازی از کتیبه های فارسی در موزه های جهان، اصلا امکان پذیر نیست، اما به نظرم حداقل میتوان تصاویر و شناسنامه هایی را که توسط خود موزه ها تهیه شده است، جمع آوری کرد. در مسیر راه ابریشم دریایی و زمینی، کتیبه های فارسی زیادی وجود دارد که نشان از پذیرفتن زبان فارسی بعنوان زبان میانجی برای ارتباط اقوام مختلف با یکدیگر بوده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افزود: در بنگلادش و شرق هند، کتیبه هایی با نام «طغری» وجود دارد، با این که خیلی از آنها فارسی و یا دوزبانه هستند، اما با هیچ یک از خطوط استفاده شده در ایران شباهت ندارد. این خط، امکان دارد از نظر مفردات برای ما نازیبا باشد، اما ترکیب های زیبای گرافیکی بوجود آورده است که هرکدام را میتوان بعنوان یک تابلو عرضه کرد.
در ادامه مبحث شناخت اصول و مبانی خط نسخ توسط نادر کریمیان سردشتی ـ عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ـ عرضه شد.
کریمیان سردشتی در توضیح شناخت خط نسخ به اقلام سته، وجه تسمیه، معانی و مفاهیم اشاره نمود و به تشریح هر یک پرداخت و ضمن اشاره به پیشینه خط نسخ، تاریخچه و واضعان خط نسخ را به بحث گذاشت و در بیان مواردی در مورد اصول و مبانی خط نسخ به شکل و تزئینات حروف و انواع نسخ اشاره نمود. همینطور به معرفی نسخ نویسان و کتیبه نگاران ایرانی، از نسخ نویسان و کتیبه نگاران دوره معاصر تا نسخ نویسان و کتیبه نگاران جهان اسلام پرداخت.






منبع: atolieh.com