منوچهر قدسی خوشنویسی بسنده و زیبنده

آتلیه دات کام: آتلیه دات کام: اصفهان دانایی و آگاهی چندوجهی منوچهر قدسی را نباید دست کم گرفت؛ این جامعیت او بسیار حائز اهمیت می باشد. دیگران هم درباره‌ی خوشنویسی نوشتند، اما هیچ گاه این چنین تمام و کمال نبودند.

این قسمتی از صحبت هایی بود که در آیین رونمایی از کتاب «خوشنویسی در کتیبه های اصفهان» نوشته زنده یاد «منوچهر قدسی» خوشنویس، ادیب و شاعر فقید بیان شد.



پیشگام در پژوهش خوشنویسی

در ابتدای این آیین که شنبه (۷ بهمن ماه) به همت مرکز اصفهان شناسی، سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، موزه‌ی هنرهای معاصر اصفهان و انجمن خوشنویسان ایران برگزار گردید، امیرعلی قدسی، فرزند قدسی فقید، اظهار داشت: کتاب «خوشنویسی در کتیبه های اصفهان» یکی از آثار پیشگام درباره ی موضوع پژوهش در خوشنویسی، است. این تألیف در کنار کتاب «اطلس خط» به قلم استاد حبیب اللّه فضائلی قرار می گیرد و در حقیقت دو نویسندگان این دو کتاب، هنر خوشنویسی در کتیبه ها را بررسی نموده اند.

وی افزود: کتاب منوچهر قدسی چندین خصیصه‌ی مورد اعتنا دارد. همین خاصیت ها آنرا ممتاز می کند و در مقایسه با خیلی از کتاب های قبل و پس از خود برتری می دهد. این کتاب در قالب درسنامه تألیف شده است بنا بر این می تواند برای دانشجویان و مدرسان و در کل مراکز آموزشی، خصوصاً در موضوعات تاریخ و خوشنویسی مفید باشد.

قدسی اضافه کرد: خوشنویس بودن نگارنده‌ی اثر و آشنایی کاملش با انواع خط و فنون این رشته نیز دارای اهمیت است و کتاب را حرفه ای تر کرده است. تسلط منوچهر قدسی بر دو زبان و ادبیات فارسی و عربی نیز باعث شده تا کتابی وزین تر و پخته تر فراهم آید و غلط خوانی هایی که اغلب در آثار این چنینی رخ می دهد در این کتاب اتفاق نیفتاده است. گفتنی ست در کتاب موردنظر، اصل صداقت و خودداری از غلو و اغراق گویی رعایت شده و برمبنای شواهد مختلف می توان اثباتشان کرد.

فرزند مرحوم منوچهر قدسی بیان کرد: منوچهر قدسی از خانواده ای هنری، یعنی خاندان آقا میرزا محمدعلی اصفهانی برخاست و تمام عمر خودرا نیز با بزرگان خط و خوشنویسی گذارند. همین مورد سبب شده تا پدرم بیشتر هنرمندانی را که در این کتاب ذکری از آنان به میان آمده، از نزدیک دیده باشد و بشناسد یا حتی شنیده های موثقی داشته باشد و به بیانی دیگر، باعث شده است تا بهتر بتواند شخصیت هنری آن افراد را در اثرش بازتاب دهد.



هنرمندی جامع و کتابی جاندار

علیرضا هاشمی نژاد، پژوهشگر و خوشنویس نیز اظهار داشت: بحث خوشنویسی در اصفهان با توجه به ظرفیت ها و تاریخ باشکوه این هنر در نصف جهان همیشه شنیدنی و شایسته‌ی بررسی است. من و مرحوم قدسی در سالیان ۱۳۶۳ و ۱۳۶۴ شمسی با یکدیگر آشنا شدیم. این دوستی به واسطه‌ی کتابی دیگر از وی، یعنی اثر لطیف و جاندار و هوشمندانه‌ی «مرقع» قدسی بود.

او اضافه کرد: استاد قدسی شخصیتی چندوجهی داشت که انعکاس آنرا در تألیفاتش نمی توان انکار کرد. از قلم و صداقتش تا دانش وی در امر پژوهش ستودنی است. زمانی که او دست به تحقیق و انتشار در هنر خوشنویسی زد، چنین آثاری در بازار کتاب ما بسیار اندک شمار بود. در دوران مدرن یا زمانی که عصر تذکره های سنتی پایان یافته بود، قدسی در پرداختن به دانش خوشنویسی گامی مهم برداشت.

این هنرمند دیار کرمان تاکید کرد: دانایی و آگاهی چندوجهی قدسی را نباید دست کم گرفت. این موضوعِ جامعیت او بسیار حائز اهمیت می باشد. دیگران هم نوشتند در خوشنویسی، اما هیچ گاه این چنین تمام و کمال نبودند. او عیوب دیگر آثار را پوشاند و با وسواس خاصی پیش رفت. تحلیل زیبایی شناسی مسئله‌ی مهمی است که در تألیفات و پژوهش های خود به آن نظر داشت، اما از طرف دیگران مغفول مانده بود.

وی افزود: کتب بزرگانی همچون قدسی، مجموعه ای از داده های صرف نیستند. در اثر کسی مانند شادروان قدسی شخصیت هنرمند در کتاب منعکس می شود. این امر حال و هوایی به کتاب می بخشد که خواننده را برای مطالعه‌ی چندباره و تفکر در آن مشتاق می کند. در اینجا، ارتباط خواننده با نویسنده مهمست که در نگاشته هایی که پژوهش صرف هستند، هیچ گاه رخ نمی دهد. در کتاب های «مرقع» و «خوشنویسی در کتیبه های اصفهان» روح و جانی روان است که از سایر آثار متمایزشان می کند.

این پژوهشگر ضمن قابل اتکا و استناد خواندن «خوشنویسی در کتیبه های اصفهان» اشاره کرد: قدسی در دل خاندان آقا میرزا محمدعلی اصفهانی چشم به جهان گشود؛ خانواده ای که در نسخ زبانزد بود. در حقیقت، از دوران قاجاریه در بین این خاندان، خوشنویسان درخشانی ظهور کرد که شایسته است مردم اصفهان بیشتر در آنها تأمل و تحقیق کنند. قابل گفتن است که کتیبه ها در اصفهان پُرشمارند، اما استاد قدسی به سراغ فاخرترین آنها رفته و هوشمندانه انتخابشان کرده است.



کتابخانه‌ی صائب و دوستی های صمیمانه

سپسخسرو احتشامی بیان کرد: استاد قدسی چندبُعدی بودند و همین مورد صحبت کردن درباره‌ی او را دشوار می کند. او شاعر و خوشنویس و محقق و خطیب و نویسنده ای برازنده بود. نخستین آشنایی من با وی به ۶۰ سال پیش برمی گردد که به اصفهان آمدم و دانش آموز مدرسه‌ی ادب شدم. در این زمان، با رادیوی اصفهان آشنا شدم. برنامه ای در این رادیو بود که به آن گوش می دادم و گوینده اش کسی جز منوچهر قدسی نبود.

این شاعر و منتقد ادبی تصریح کرد: دوستی و آشنایی نزدیک ما به دوران بعد از انقلاب و تأسیس کتابخانه‌ی «صائب» در اصفهان بازمی گردد. این کتابخانه پس از انقلاب برای جوان ها یک دانشگاه به شمار می رفت. در عرصه های مختلفِ خط و نقاشی و نویسندگی و شعر و حتی سینما گستره ای مناسب در آنجا فراهم آمده بود. عرصه ای بود که بحث ها و نقدهای تند به آسانی در آن طرح می شد. در همین جا بود که آشنایی صمیمانه تر من و استاد فراهم آمد و مخصوصاً در حوزه‌ی شعر از او بهره ها بردم.



دوستدار رقاع و متمایل به ثلث

علی فرزانه، هنرمند خوشنویس، نیز اظهار داشت: من از سال ۱۳۶۲ شمسی با زنده یاد منوچهر قدسی آشنا شدم. او به فنون و ظرافت های هنر خوشنویسی تسلط کاملی داشت و از همان ابتدای دیدارمان پی بردم که چه دغدغه هایی در این زمینه دارد. یکی از مهم تریشان آن بود که چرا خطاط امروز چنان که باید از میراث غنی و دانش بزرگان خوشنویسی در دوره‌ی صفویه و قاجاریه بهره مند نشده است. چاپ کتاب های «مرقع» و «خوشنویسی در کتیبه های اصفهان» را نیز باید همسو با همین دغدغه دانست.

او درباره‌ی اهمیت خوشنویسی منوچهر قدسی اظهار داشت: او خطوط نسخ و ثلث و رقاع را نزد پدربزرگش آموخت. نستعلیق را هم از اسداللّه رجالی یاد گرفت. اشتیاق به آموختن در وجود وی به همین خطوط منتهی نمی شد. او دوران تحصیل در تهران نزد استاد سید بنان شریعه نیز خط شکسته را تمرین کرد.

این هنرمند اشاره کرد: تمایل اصلی قدسی در خط رقاع بود. یا بهتر است بگویم به رقاع متمایل به ثلث علاقه داشت. بیشتر اشعارشان را با همین خط نگاشته است. جایگاه وی در قلمرو خوشنویسی جایگاهی بس استادانه و همراه با شناخت کامل شمرده می شود. گردش و چرخش و پیچش و هندسه‌ی کلمات در آثار قدسی نظیر ندارد. او همین طور به عیب بزرگی که در جامعه خوشنویسی معاصر بود، یعنی نوشتن صرف و نداشتن تحقیق و پژوهش عنایت کرد و اهتمام در از میان بردن این مسئله داشت.



گفتنی است، کتاب «خوشنویسی در کتیبه های اصفهان» نوشته زنده یاد «منوچهر قدسی» خوشنویس، ادیب و شاعر فقید، بیش از ۲۰ سال پیش انتشار یافته بود و این انتشار، نوبت دوم چاپش بود که از طرف انتشارات سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی اصفهان راهی بازار کتاب شد. کتابی که «حشمت اللّه انتخابی» ویرایش و صفحه آرایی و «مجید فدایی» خوشنویسی طرح روی جلد را به عهده داشته است