ساخت آثار هنری شهری با شعبده بازی متفاوت است!

آتلیه دات کام: به گزارش آتلیه دات کام، مجسمه سازی شهری همانند بسیاری دیگر از حوزه های تخصصی، به متخصصان خود نیاز دارد تا نتیجه ای مطلوب حاصل شود اما اگر متخصصان این حوزه را حذف نماییم و تنها به شاخصه های ابتدایی یک مجسمه ساز مانند قالب گیری بسنده نماییم، نتیجه کار جز شلختگی در فضای شهری نتیجه ای به همراه نخواهد داشت.

البته باید این نکته را در نظر بگیریم که ساخت آثار شهری لزوما با هدف آرام سازی صورت نمی گیرد و امکان دارد زمانی اثری در یک نقطه از شهر نصب شود که خصوصیت های آن خشن، نازیبا و یا حتی غم انگیز باشد. به هر حال خصوصیت های ساختاری یک اثر هنری به المان های زیادی وابسته است که در ارتباط با آنها شکل می گیرد اما همین آثار نازیبا در حالی که تفکر و ایده ای پشت آنها باشد، تأثیرگذار خواهند بود و تفاوتی در اصل امر نخواهد داشت.
از این نکته هم که بگذریم، نصب آثار هنری در سطح شهر، امری معمول بوده و هست و حتی اگر به تاریخچه آن در کشور خودمان هم نگاه نماییم، به دوره ای طولانی می رسیم.
علت تداوم نصب آثار هنری در فضای شهری هم اینست که ماهیت این کار، باعث آرام بخشی فضای شهری و آموزش فرهنگ و هنر به شهروندان یک جامعه می شود، بدین منظور نصب آثار هنری در فضای شهری قبل از هر چیزی یک امر ضروری است.
شهر تهران هم سالیانه با نصب و حضور آثار شهری متفاوتی روبه رو می شود و این گونه هنرمندان و سازمان زیباسازی شهری، فضای متفاوتی برای شهروندان تهرانی رقم می زنند. حال در بین این آثار بعضی از آنها تحسین متخصصان و شهروندان عادی را برمی انگیزند و گاه هم هستند آثاری که باعث انتقاد می شوند. در بین آثار شهری، این سردیس ها و پرتره های شخصیت های ملی هستند که بیشتر از همه مورد توجه و البته انتقاد قرار می گیرند.
اما از اینها که بگذریم، در سالهای گذشته آثاری به تعداد ۱۰۰ کار حجمی به شکل هلال ماه با دعای «اسما الحسنی» از دعاهای شیعیان در ماه رمضان در سطح شهر نصب گردید. این کارهای حجمی در نقاط مختلف شهر تهران به چشم می خوردند و قرار بود به صورت موقت در ماه رمضان در جای جای شهر جانمایی شوند.
به صورت کلی نصب آثار هنری شهری موقت در شهر که برای مناسبت های مختلف ساخته می شوند، امری معمول است و بسته به محتوای این آثار، می توانند نتایج مثبت داشته باشند اما آثاری که بمناسبت ماه رمضان در سطح شهر نصب شدند، با توجه به واکنش مخاطبان در فضای مجازی شاید نتوانستند آن تأثیری که باید را داشته باشند؛ چونکه بسیاری این کارها را مشابه کار حجمی موزه «آینده» دبی دانستند و علت آنرا جویا شدند.
در توضیح موزه «آینده» دبی میتوان اظهار داشت که این بنا در زمستان ۲۰۲۲ با بودجه ۱۳۶ میلیون دلاری دولت ساخته شده است و نمایی که برخی این حجم ها را کپی آن می دانند با سه جمله از حاکم دبی در رابطه با آینده نصب شده است.




در همین راستا تصمیم گرفتیم این مساله را از نقطه نظر روح الله شمسی زاده ـ مجسمه ساز و رئیس انجمن مجسمه سازان ایران ـ بررسی نماییم.
شمسی زاده در گفتگو با ایسنا، این کارها را کپی بنای موزه «آینده» نمی داند و می گوید: در این مورد کار به آنجا نرسیده که بگوییم کپی است یا خیر؟ چونکه کپی هم از مراتبی برخوردار می باشد. از طرفی این که بخواهیم این کارها را کپی بنای موزه «آینده» بدانیم یک قیاس مع الفارق است؛ چونکه از یک بنای معماری صحبت می نماییم که فارغ از این که اصالت هنری دارد یا خیر، به یک بنای شاخص اجتماعی تبدیل گشته است. آن هم در شهری مانند «دبی» که اساسا بر اساس سیستم ساختار شهری کاتالوگی پیش می رود و می خواهد با یک سری مگااستراکچر شگفتی خلق کند.
این مجسمه ساز این امر را عنوان می کند که موزه «آینده» دبی مشخصات و ساختارهای خاص خودش را دارد و نکته مهم در رابطه با آن به فرم ظاهری اش برنمی گردد بلکه جنبه های دیگری در چارچوب محتوا و مفهوم مانند معماری پایدار یا معماری سبز و یا توجه به مباحث محیط زیستی است که اهمیت دارد.
در واقع شمسی ‎زاده می گوید که گویی آن فرد یا افرادی که قصد ساخت این کارهای حجم شهری را برای ماه رمضان داشته اند، به یک سرچ ساده در اینترنت بسنده کرده اند و با دیدن اولین المان های ظاهری، نمونه ای نه به همان کیفیت بلکه ضعیف تر را تولید کرده اند.
این هنرمند توضیح می دهد: ۱۰۰ سال پیش بر مبنای یک ایده، آثاری را تکثیر و در سطح شهرها قرار می دادند ولی امروز در ایران می بینیم که با الگوبرداری از آن نسخه یونیفرمی بدون رعایت زیبایی شناسی و داشتن ایده درست، کارهایی را تکثیر و در سطح شهر قرار می دهند. در واقع آن چه که در این مورد به چشم می خورد اینست که افراد بعد از دیدن تصویر موزه «آینده» مرعوب جذبه آن شده اند و قصد داشته اند آنرا به یک نماد شهری تبدیل کنند ولی نتیجه آن چیزی نشد جزو تعدادی کار حجمی که آنطور که باید تأثیرگذار نیست.
او ادامه می دهد: زمانیکه مدیریت هنری ما از همکاری با افراد متخصص سر باز بزند و به جای کار کردن با هنرمندان، جای خالی آنها را با موارد جایگزین پیش ببرد که تنها بگوید کاری را انجام داده است، نتیجه پروژه هایی باکیفیت پایین می شود.
شمسی زاده بیان می کند: حضور کارهای مناسبتی در شهر، جدید نیست، حداقل در حوزه مجسمه های شهری میتوان آثاری را برای چند روز تا چند دقیقه جانمایی کرد یا در لحظه ساخت. ولی با عنایت به نتیجه جریان مدیریتی که دو ـ سه سال گذشته در شهرداری و سازمان زیباسازی حاکم شده است، ظاهرا هیچ نیازی نمی بینند از متخصصان استفاده نمایند. گرچه که برای این آثار هزینه های هنگفت می شود؛ چونکه مثلاً یک کار فایبرگلاس ۵ متری مدلاژ، قالب گیری، قطعه، رنگ آمیزی، پایه، نصب و... را دارد و به اندازه یک کار دائمی هزینه بر است. ساخت آثار هنری شهری برای مناسبت های مختلف با شعبده بازی متفاوت می باشد. حال وقتی که کار را به افراد متخصص نمی سپارند، خروجی قابل قبولی را شاهد نخواهیم بود.
از او سوال می نماییم که تکرار این کارهای حجم در سطح شهر را چطور دیده است؟ پاسخ می دهد: در این کارها ابتدایی ترین اصول طراحی شهری رعایت نشده است و حتی اگر مقرر است اثری به صورت موقت در سطح شهر جانمایی شود، وظیفه مدیریت شهری و هنرمند بسیار سنگین است؛ چونکه اثر شهری مانند یک کتابِ باز است با این تفاوت که آثار شهری را از کوچک تا بزرگ می بینند و در سلیقه و ذهنیت آنها تاثیر می گذارد.
«لازمه چنین پروژه هایی چیست؟»؛ بیان می کند: بطور قطع تمام شهر های دنیا از این الگو تبعیت می کنند و آنرا بعنوان یک نیاز شهری می بینند. در تمام دنیا از کار مجسمه سازان بعنوان یک دانش یاد می شود که باید توسط هنرمندان حرفه ای و متفکر به انجام برسد. مثلا سینما را در نظر بگیرید که همه جا هست ولی کارگردانی مانند ژان لوک گدار کجا و فردی که تنها چهار تا فیلم دیده و بخواهد فیلم بسازد کجا؟ مجسمه سازی هم همین است و اگر بخواهیم به هر کسی که قالب گیری و سرچ اینترنتی بلد است کارهای شهری را بسپاریم، با شلختگی که حالا می بینیم مواجه خواهیم شد.




منبع: آتلیه دات كام