اخطار نسبت به وقوع یک تراژدی بزرگ در صنایع خلاق

آتلیه دات کام: به گزارش آتلیه دات کام، «صنایع خلاق» تمامی کسب و کارها و فعالیتهایی را شامل می شود که ارزش اقتصادی آنها ناشی از ایده ابتکاری و خلاقیتی است که در ساختار آن محصول به کار رفته است؛ موضوعی که در ابعاد جهانی در سالهای اخیر مطرح و پررنگ شده است، اما با نگاه به بستری که در فرهنگ و هنر ما وجود دارد مشخص می شود این مورد در ایران تازگی ندارد؛ هرچند ضروری است به سرعت از این ظرفیت بالقوه استفاده مطلوبی شود تا از چرخه جهانی عقب نمانیم.

به گزارش آتلیه دات کام به نقل از ایسنا، یک پژوهشگر صنایع خلاق که پیش از این به تعریف این صنایع پرداخته و در رابطه با تاثیرگذاری فرهنگی و اقتصادی خلاقیت، چالش های مدیریتی، عدم توجه صحیح به این حوزه و... صحبت کرده بود، حالا و در قسمت دوم گفتگوی خود با ایسنا به اهمیت آموزش خلاقیت و مشکلاتی که در سایه عدم تعهد به قانون مالکیت معنوی در این حوزه به وجود می آید اشاره نموده است.

بیشتر بخوانید:

محدود کردن صنایع خلاق به لفاظی های مدیریتی

حجت اله مرادخانی در قسمت دوم گفتگوی تفصیلی با ایسنا، در رابطه با نقش و جایگاه مد پایدار در گسترش صنایع خلاق، توضیح داد: محصولات حوزه فشن جزئی از محصولات طراحی است که در طبقه بندی صنایع خلاق به آن اشاره شد، اما آن چه که مسلم است مبحث ارزش افزوده ای است که این بین اتفاق می افتد. رویکرد شرکتهای کلان حوزه مد همواره به واسطه نوعی برده داری از تولیدکنندگان شان در کشورهای کمتر توسعه یافته و یا صدمه هایی که به محیط زیست وارد می کنند، مورد نقد است و آنها تحت فشار افکار عمومی و رسانه ها درحال اصلاح روش های خود هستند بشکلی که بعنوان مثال شرکت نایکی در تلاش است تا تولیدات خویش را بسمت استفاده از چرم مصنوعی ببرد و اقداماتی از این دست در جریان است تا تلاش شود صنعت مد و لباس هم به منابع تجدیدپذیر صدمه وارد نکنند. شاید صحبت در رابطه با مد پایدار به معنای ایده آل آن یک مفهوم رویایی باشد، اما بررسی برندها نشان داده است که همگی بسمت اصلاح فرایندهای خود گام برداشتند و این مورد هم همانطور که اشاره کردم، ناشی از فشار رسانه ها، افکار عمومی و تقاضاهای مردمی است.

هیچ کس با خوردن یک قرص خلاق نمی شود!

او با تکیه بر نقش آموزش برای رشد و توسعه صنایع خلاق، اظهار نمود: برای رشد خلاقیت و توسعه اقتصاد خلاق در جامعه، بدون شک مبنای اصلی آموزش است. خلاق شدن آدم ها فرآیند دستوری نیست که با خوردن یک قرص اتفاق بیفتد؛ بلکه فرایندی است که در گذر زمان با پرورش ذهن خلاق امکانپذیر می شود و اصل این مسئولیت به دوش ساختارهای آموزش و پرورش پایه است که ما اصولاً ضربه مهلک و اساسی را هم از همان حوزه خورده ایم.

اهمیت آموزش پایه برای پرورش خلاقیت

مرادخانی نگاههای آموزش و پرورش در کشور را هنرستیز و خلاقیت گریز دانست و افزود: گاهی در مدارس این گونه است که برای زنگ هنر هر معلمی که بیکار باشد را سر کلاس می فرستند یا گاهی اوقات می گویند به جای زنگ هنر، درس ریاضی یا علوم تدریس گردد. وقتی این رویکرد در آموزش و پرورش وجود دارد، چطور می توان در رابطه با رشد خلاقت در جامعه صحبت کرد؟ به نظر بنده صحبت کردن در این خصوص بدون درنظر گرفتن آموزشِ پایه نوعی شوآف (خودنمایی) است.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه در گذشته هنرآموزی یک ارزش مبنایی در عرف سنتی بود، اظهار داشت: یعنی در یک خانواده اگر پدر و مادر قالی بافی بلد بودند، فرزندان هم بعنوان یک ارزش این هنر را یاد می گرفتند و این به افراد اعتبار اجتماعی می داد. با تغییر سبک زندگی این رویکرد هم تغییر یافته است، اما در دوران جدید آموزش هنر و پرورش ذهن خلاق و هنرمند کودکان و نوجوانان به عهده آموزش و پرورش است و ساختار سُلب آموزش و پرورش در ایران، خود مهم ترین مانع شکل دهی رشد و توسعه خلاقیت در جامعه است و تا مادامی که این امر اصلاح نشود آشنایی با صنایع خلاق میسر نمی شود.

آموزش سرفصل های دهه ۶۰ به دانشجویان امروزی!

او با تکیه بر این که آموزش یک فرآیند بلند مدت است، در رابطه با وضعیت آموزش صنایع خلاق در مقاطع بالاتر، اظهار نمود: در مقطع آموزش عالی هم مشکلات ما کم نیستند. برای نمونه سرفصل های آموزشی دانشگاه ها در ارتباط با دهه ۶۰ است و هنوز بروزرسانی نشده اند و طبق تصمیمات آموزشی دهه ۶۰ این دروس آموزش داده می شوند، درحالی که جهان بی نهایت متفاوت شده است و محتواهای آموزشی، اهداف آموزشی و روش های آموزشی و... تغییر یافته است. ازاین رو تا وقتی که سرفصل های ما در ارتباط با ۴۰ سال پیش باشد چطور می توان انتظار داشت که آموزش عالی کار خاصی انجام دهد؟

دانشگاه به مثابه خط تولید مقاله

این پژوهشگر صنایع خلاق در رابطه با مانع دیگر در آموزش عالی، بیان نمود: پذیرش دانشجوی حوزه هنر نباید با روش کنکوری فعلی باشد بلکه باید به روش غیرمتمرکز اتفاق بیفتد؛ یعنی گزینش صورت گیرد. به صرف این که فرد در کنکور و تست زنی رشته نقاشی قبول شده است نباید او را پذیرفت، باید دید آیا او ذهن هنری و توان طراحی و علاقه به این هنر دارد یا فقط می رود که واحد پاس کند؟ در شرایطی که دانشجو فقط آمده که واحد پاس کند و برود، نمی توان امیدوار بود که خروجی مشخص و مناسبی داشته باشد. با نگاهی به خروجی های دانشکده های هنر در چند دهه اخیر این خسران و رکودِ تلخ به صورت واضح قابل مشاهده می باشد. انگار که گروه ها و دانشکده ها تبدیل به خط تولید جزوه و مقاله شده اند، بی آن که راهکار یا راهبرد معینی برای توسعه خلاقیت و توان آفرینش هنری دانشجویان وجود داشته باشد.

آماری از سرمایه گذاری نداریم
نامشخص بودن حجم سرمایه گذاری بر صنایع خلاق در ایران مبحث دیگری بود که مرادخانی به آن اشاره نمود و اظهار داشت: عدد و رقم درستی در این حوزه وجود ندارد. یکی از بحران های اقتصاد فرهنگ در کشور ما اینست که سامانه متمرکز مدیریت دانش و اطلاعات نداریم؛ ازاین رو تمام آمار و ارقامی که منتشر می شود فاقد مبنای قابل اتکا است؛ ازاین رو کذب است مگر این که خلاف آن ثابت شود. ما در رابطه با کیفیت صحبت نمی نماییم که هر کارشناس از دیدگاه خود چیزی بگوید، صحبت از کمیت است که واحد معرفی آن هم اعداد است که نمی توانند متغیر باشند یا از زاویه های مختلف به آن نگاه کرد. در دنیای امروز که بر اساس اعداد و ارقام و تخمین های آماری که روش مند است و محاسبات با در نظر گرفتن درصد خطای مشخص صورت می گیرد و افراد و سازمان ها بر مبنای آن اعتبار خویش را خرج می کنند، نمی توان به آمار بدون پشتوانه دقیق اعتماد کرد.

پایداری صنایع خلاق بدون حقوق مالکیت معنوی بی معناست
او مساله عدم پشتیبانی از حقوق مالکیت فکری مولف در صنایع خلاق را چالشی جدی خواند و اظهار نمود: یکی از موانع و چالش های توسعه صنایع خلاق اینست که قوانین جدی برای پشتیبانی از صاحبان ایده و خالقان آثار وجود ندارد و یا اگر قانونی هم وجود دارد، ضمانت اجرایی ندارد. به صورتی که می خواهیم با قوانین مصوب دهه ۵۰ که کمی بروزرسانی شده اند، چالش های مولفین و صاحبان ایده امروز را برطرف نماییم. البته در همین بخش هم مختصر قوانین موجود به پستو رفت و اتفاق جدیدی برای آن نیفتاده است. تا مادامی که قوانین بازدارنده در پشتیبانی از آثار و ایده های افراد صاحب ایده وجود نداشته باشد و فعالان صنایع خلاق پشتوانه حقوقی نداشته باشند، بی تعارف بگویم صحبت در رابطه با مفهوم برندینگ، بازاریابی، صادرات و پایداری در این عرصه بیشتر خودنمایی و به بازی گرفتن افکار مخاطبان است.

وفور محصولات کپی شده در بازار
این مدرس دانشگاه افزود: اشخاصی هستند که اثر دیگران را کپی برداری می کنند و در نهایت با یک تغییر رنگ جزئی عینِ همان محصول را عرضه می کنند. خلاقیت یعنی ایده ابتکاری و نو که در ذهن هنرمند شکل می گیرد و به شکل بدیعی به محصولی نو مبدل می شود. هر زمان این ایده تبدیل به یک محصول یا خدمات خاص شود در آن مرحله نوآوری اتفاق افتاده است که این روند هم با صرف زمان، پول و هزینه های مختلف رخ می دهد که امکان دارد حتی چند سال زمان ببرد. خب در این میان فرد کپی کار به سادگی در عرض یک هفته محصول دیگری را کپی و به شکل انبوه تکثیر می کند؛ به صورتی که در سرتاسر ایران میتوان آنرا پیدا کرد. به همین راحتی تلاش و عمر هنرمند خلاق به تاراج می رود بی آن که قانون مستحکمی از حقوقشش دفاع کند. در حالیکه خارج از ایران حتی محصولات کپی در حکم قاچاق و روئیت آن جرم است، اما در ایران مانند نقل و نبات محصول کپی شده در همه جای بازار ما ریخته است.

برندینگ یک نمایش نخ نماست تا وقتی که...
مرادخانی افزود: از طرفی وقتی عضو کنوانسیون های بین المللی مالیکیت فکری نیستیم یعنی به کپی نکردن محصولات دیگر کشورها شامل نرم افزارها، کتاب ها، اسباب بازی و... پایبند نیستیم، در این شرایط چرا باید خارج از محدوده ایران برای کار و اثر ما حمایت حقوقی وجود داشته باشد و حقی برایمان قائل باشند؟ تا این چالش به شکل جدی در داخل برطرف نشود، برندیگ در حوزه صنایع خلاق یک نمایش نخ نماست.

هشدار نسبت به وقوع یک تراژدی بزرگ
او در انتها بیان نمود: با توجه به این که مزیت ایران در حوزه فرهنگ و آفرینش های هنری بوده است و در دنیای امروز هم هرجایی که اسمی از ایران به میان می آید در حوزه موزه ها و مجموعه های هنری و هنرهایی است که در ادوار گذشته خلق شده و می درخشند؛ ازاین رو سرمایه گذاری افراطی در دیگر حوزه ها و بی توجهی به این حوزه بگونه ای خودزنی است و عرصه صنایع خلاق با عنایت به گستره قابل توجهی که در سرتاسر ایران دارد یک ظرفیت بالقوه فوق العاده است که میتوان به کمک آن اشتغال پایدار ایجاد کرد، صادرات غیرنفتی را رشد داد و به صورت کلی سبب بهبود معیشت هموطنان شد. البته این به شرطی است که از این چرخه گسترده و بشدت درحال رشد، عقب نمانیم چون برای ما که از این نظر حرف هایی برای گرفتن داریم، عقب ماندگی یک تراژدی غمگین و بزرگ خواهد بود.