دست آفریده های كرمانشاهی،

زیرانداز 6000 ساله كرمانشاه!

به گزارش آتلیه دات کام کرمانشاه یازده هزارسال پیش در گذرگاهی طبیعی و خوش آب و هوا روستایی شکل گرفت که آنرا یکی از اولین روستاهای بشر می دانند. روستایی که امروز زیر تلی از خاک خوابیده، اما نامش بلند و پرآوازه شده و به آن گنج دره می گویند.

گنج دره سرآغاز داستان های زیادی است، داستان هایی از شروع یک زندگی تازه، از غذاهای که هر روز با گذشت زمان متنوع تر می شدند تا تن پوش هایی رنگارنگ تر و خانه ها و زیراندازهایی مجلل تر.
خانه هایی که زیراندازهایی از الیاف گیاهی مانند حصیر و بوریا... داشت کم کم رنگ و شکل بهتری گرفت و جایش را به زیراندازهایی از الیاف حیوانی داد تا آرام آرام به گلیم رسید.
قصه گلیم از مدت ها پس از آن آغاز شد که بُز را در گنج دره اهلی کردند و یاد گرفتند که موهایش را بچینند و بریسند، زیرانداز و روانداز ببافند و در آخر هم آنقدر بافتند، تجربه کردند و چیزهای جدید یاد گرفتند تا رسیدند به گلیم.
گلیم هایی که اول بافته می شد، خیلی ساده بود و فارغ از هر نقشی. بقول محلی ها فقط "میل ماش" (راه راه) بود، اما بعدها که کمی بافنده ها ماهرتر شدند، از طبیعت اطراف خود برای زدن طرح و نقش روی گلیم الهام گرفتند و برای همین بود طرح درخت و گل و حیوانات و... جایشان روی گلیم باز شد.
و اما امروز گلیم با قدمتی پنج تا شش هزار ساله خصوصیت های منحصربفردی دارد که هر بافته دیگری آنرا ندارد و همین ها سبب شده تا شهرتی جهانی برای خود به هم بزند.
آنطور که یکی از پیشکسوتان گلیم باف هرسین به ایسنا می گوید: نقش هایی که روی گلیم زده می شود، همه ذهنی است. یعنی یک هنرمند گلیم باف برای بافتن گلیم لازم نیست که نقشه ای پیش روی خود داشته باشد، بلکه آنرا ذهنی می بافد. البته نقش های روی گلیم دو گونه هستند، یک نوع نقش هایی که منظم هستند و دیگر هم نقش های نامنظم که بیشتر عشایر آنرا می بافند.
فیروز ناصری به مناسبت هفته صنایع دستی در گفت و گو با ایسنا، یکی از شاخصه های مهم گلیم را دو رو بودن آن می داند و اضافه می کند: گلیم یکی از معدود دستبافت هایی است که می تواند از هر دو طرف آن بهره برد و به علاوه رنگ هایی که در آن دیده می شود همه طبیعی است. برای رنگرزی نخ هایی که در گلیم بکار می روند از رنگ های گیاهی و طبیعی استفاده می نماییم و همین سبب شده تا ماندگاری بالایی داشته باشد، البته متاسفانه در سال های اخیر بعضی از بافندگان هم از رنگ های شیمیایی استفاده می نمایند.
این تولید کننده گلیم به یکی از خصوصیت های ممتاز گلیم هم اشاره ای می کند و می گوید: ماندگاری این دست بافته بسیار بالاست، بگونه ای که "هرچه پابخورد، ارث می برد" که این یعنی هر گلیم اگر در شرایط خوبی نگهداری شود، سال های سال عمر می کند و ماندگاری آن بالاست، برای نمونه هم اکنون گلیمی از دوره صفویه هم داریم که در موزه ملی ایران نگهداری می شود.
او برای ما توضیح می دهد که نگهداری گلیم در چه شرایطی ماندگاری آنرا بالا می برد و اضافه می کند: گلیم را نباید در جای مرطوب نگهداری کرد و از سوی دیگر هم یکی از دشمنان آن "بید" است. به جهت اینکه بیدها را از گلیم دور نماییم باید با حبه های سیر یا خاک توتون و یا نفتالین آنرا بیدزدایی نماییم که با انجام این کارها عمر این دست بافته زیاد می شود.
این گلیم باف قدیمی کرمانشاه که گلیم بافی را در کودکی از مادرش یاد گرفته، درباره نقش های روی گلیم هم می گوید: سال 1394 بود که با کمک میراث فرهنگی گلیم را از نظر نقوش و مواد اولیه ثبت نشان ملی جغرافیایی کردیم و سه سال بعد هم توانستیم آنرا جزو 9 اثری که در کشورمان نشان جغرافیایی بین المللی دارند، قرار دهیم و ثبت مالکیت فکری شود. در ثبت بین المللی نشان جغرافیایی گلیم نقش های گل مریمی، سجاده، گردن کج( مِل چَفته)، گل نخودی، گل قندانی، گل سرابی، گل مفرشی، پرندگان و حیوانات و گل گردکانه به نام گلیم هرسین از خاستگاه های اصلی گلیم ثبت شده است. البته در منطقه زاگرس نشین به واسطه شکارگاه هایی که بوده هنرمندان گلیم بافت از موتیف هایی همچون گاو، کَل، بز کوهی و... هم استفاده می کرده اند.
ناصری در ادامه از سختی های شغلش هم می گوید و اضافه می کند: مشکلی که هم اکنون داریم در بحث تأمین مواد اولیه است، این درحالی است که کرمانشاه خودش یکی از مراکز تولید پشم در ایران به حساب می آید و پشم گوسفندان مناطق هرسین، صحنه، کنگاور و شمال لرستان جزو مرغوب ترین پشم ها در کشور هستند- از نظر میکرون و متراژ ضخیم تر و مقاوم تر از پشم سایر مناطق اند-، اما متاسفانه به دلیل عدم حمایت خام فروشی می شود و به کاشان و اصفهان می رود و در آنجا بعد از فرآوری با 80 برابر قیمت خام آن به کرمانشاه بازگردانده می شود.
این پیشکسوت گلیم باف هرسین درانتها یکی از طریق های حل مشکلات گلیم بافان کرمانشاهی را ایجاد زنجیره ارزش می داند و می گوید: اگر بخواهیم که زنجیره ارزش گلیم بافی را در استان راه اندازی نماییم، علاوه بر مسائل اقتصادی، اشتغال را هم به همراه دارد، چونکه برای هرکدام از مراحل پشم چینی، پشم شویی، پشم ریسی، رنگرزی و حمل و نقل و در نهایت در مرحله بافت شغل ایجاد می شود.






منبع: آتلیه دات كام