بررسی آثار نقاش رویاهای تاریخی ایران

به گزارش آتلیه دات کام، نشست نقد و بررسی آثار حجت شکیبا با عنوان «نقاش رویاهای تاریخی ایران» با حضور تعدادی از هنرمندان و منتقدان هنری در گالری ماهر باغ موزه نگارستان برگزار گردید.

به گزارش آتلیه دات کام به نقل از ایسنا، نشست نقد و بررسی آثار حجت شکیبا که با حضور یدالله کابلی استاد خوشنویس، مصطفی گودرزی دیباج، سعید محجوبی، امیر مقبلی، محمد تیتکانلو و فریبا میرسعیدی از هنرمندان نقاش همراه بود؛ تعدادی از هنرمندان و منتقدان هنری به بررسی نیم قرن فعالیت هنری حجت شکیبا نقاش پرآوازه فرهنگ و هنر ایران پرداختند.

رد اندیشه ورزی شکیبا

در آغاز این جلسه، کیانوش معتقدی با بررسی دوره اول کاری نقاش رویاهای ایران از همراهی با پدرش در عکاس خانه و سپس تحصیل در هنرستان و دانشگاه اظهار داشت: تجربه ای که حجت شکیبا از عکاسخانه پدرش بدست آورد، او را به هنرمندی بدل کرد که در تکنیک و گزینش سوژه به هنرمندی خاص بدل شد. وی در نخستین مجموعه ای خود اسکناس ها که در دهه 50 در گالری سیحون برگزار کرد، تکنیک فتو رئالیسم را با سوژه قرار دادن اسکناس ها پیش روی مخاطب قرار داد که با همین آثار و تکینک مثال زدنی خودرا به عنوان یک هنرمند جدی در هنر ایران بدل کرد.
وی با اشاره به دومین مجموعه آثار حجت شکیبا که نقاشی های دوره قاجار این هنرمند است، اشاره کرد: گفتمان جدید نقاشی ایرانی در دوره فتحعلی شاه قاجار پایه گذاری می شود و بیان کننده دوره درخشانی از هنر نقاشی ایرانی است و به همین سبب دستمایه کارهای شکیبا قرار می گیرد برای اینکه وقتی که او می خواهد از گذشته چیزی برای مخاطب به ارمغان بیاورد و آنرا معاصر کند آنقدر هوشمند است که بهترین ها را برگزیند. از اینجاست که می توان رد اندیشه ورزی شکیبا را در مجموعه نقاشی های قاجاری او دید، البته به عنوان هنرمند معاصر به جهت اینکه فرزند زمانه خود باشد دستکاری هایی در آثار قدما می کند و مخاطب می بینید که در صورت سازی ها و در تزئینات او تلاشی برای کپی کردن نمی کند و شکیبا تلاش می کند که گذشته ای را برای ما باز تولید نماید که رد خودش و تجربه زیسته اش وتجربه های سیاسی و فرهنگی درون آن باشد.
این منتقد هنری اضافه کرد: چیزی که در این برهه بالاتر از همه به کمکش می آید قدرت قلم و کیفیت بالای کاری اوست که یک دفعه در دوران هایپر رئالش به مخاطبینش ارایه داده است. این موارد در کنار هم می تواند یک هنرمند را در تاریخ هنر ماندگار کند. ما به عنوان تاریخ نگار هنر نمی توانیم سراغ همه هنرمندان برویم برای اینکه همه هنرمندان که دستاوردی نداشته اند. آنهایی در تاریخ هنر ماندگار می شوند که توانسته اند حرف تازه ای بزنند یا نکته تازه ای را روشن کنند و در تازه ای را مقابل مخاطب بگشایند برای همین شکیبا و کارهایش این خاصیت ها را داراست.
معتقدی در آخر اظهار داشت: شکیبا هوشمندانه بعد از دوره اسکناس ها و قاجار، سراغ حرف اصلی و پیامی که بالاتر از نیم قرن است درحال بیانش است می رود که همان دوره باستانگرایی در آثار شکیبا است و آنقدر درخشان است که فکر می کنم تمام ایرانیان داخل و خارج از کشور تنها تصویر از ایران باستان و شخصیت های باستانی که دارند، نقاشی های شکیباست و تمام اینها سبب شده که او به یک نقاش در تاریخ هنر ایران بدل شود. باید توجه داشت اینها اتفاقی نیست یعنی اگر او قدرت قلم بالایی نداشت و اگر نمی توانست به این مکانیزم جذاب در آثارش برسد که فیگورهای جذاب و گیرا را کنار بناهای تاریخی ایران قرار دهد تا به مخاطب آن گذشته با شکوه را یاداوری کند، هیچ گاه نمی توانست ماندگار بشود. من فکر میکنم که بررسی آثار شکیبا به ما این فرصت را می دهد که ژانر متفاوتی از نقاشی ایرانی را در نیم قرن اخیر ببینیم. برای اینکه هنرمندانی مثل آیدین آغداشلو، حجت شکیبا و علی اکبر صادقی که تلاش می کنند راه دیگری را در هنر ایران بروند کارشان دشوار است و وقتی کارشان به نتیجه می رسد بیشتر برای مردم جذاب است و به دل می نشیند.

راوی فرهنگ انسان شرقی

در ادامه این جلسه، سهراب هادی هنرمند باسابقه و منتقد هنری هم درباره ی نگاه اسطوره ای که در آثار حجت شکیبا دیده می شود، اظهار داشت: من از زمانی که وارد فضای فرهنگی هنری ایران شدم، درخشش و حضور و ساحت تفکر و نگاه هنرمندانه شکیبا را دیدم و به آن احترام گذاشتم. شکیبا یک گستره ای را از مجموعه انسان شرقی را بدون توجه به این که این انسان مرد یا زن است به تصویر کشیده است و در آثار او می توان لایه های پنهانی، معنایی و هستی شناسی انسان را بررسی کرد.
وی افزود: من در آثار شکیبا ندیدم که به انسان معاصر گوشزد نکرده و توجه نداده باشد. چگونگی رسیدن به این معنا بر می گردد به مسئله فهم خلاقانه ای که او از نسبت اسطوره با هنر دارد و اگر هنرمندی نسبت اسطوره و هنر را ادراک شهودی نکرده باشد اساسا به چنین معنایی نمی رسد. من خوشحالم که هم عصر و هم دوره او هستم و در این جغرافیا زندگی می کنم. در زمانه ای که حجت شکیبا هست و ما را به بیکران گذشته باشکوه و باارزش ایرانی و آفاق اندیشه آدم های اسطوره ای ایران می برد و حتینسبت به آنها آگاهی می دهد که آنها را بشناسید، ببینید و این توانایی و خروجی هنر است.

شکوه در خواب رفته ایران

مجید منتظر ظهوری عتیقه شناس و پژوهشگر هنری نیز در ادامه این جلسه از دید باستانگرایی به حجت شکیبا پرداخت و اظهار داشت: کرسی هایی مختلفی در اروپا و آمریکا هستند که در ارتباط با تاریخ ایران صحبت می کنند و در ارتباط با عظمت و خدماتی که ایرانیان به جهان کردند مطالعه می کنند حال اگر بخواهیم این شکوه و عظمت را به یک مخاطب القا نماییم با مقاله، کتاب، سخنرانی و یا حتی با عکس نمی توانیم آن شکوه و عظمت را نشان دهیم اما استاد شکیبا این شکوه در خواب رفته را به هنرمندانه ترین شکل در آثار خود نشان داده تا بیننده آثارش عظمت و بزرگی ایران باستان را احساس کند.
وی افزود: من باور دارم استاد شکیبا ایران باستان را احساس و درک کرده، چهره پردازی ها، بناها و معمارهای و بانوانی که در آثارش می بینیم به باور من دقیقا احیای همان تصاویر دوران باستان است؛ شاید بتوانم بگویم استاد شکیبا انگار در یک تونل زمان به عقب برگشته و در زمان هخامنشیان ایستاده و گذشته و حال را همزمان می بیند و به تصویر می کشد. او چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش که در باور ایرانی نماد زندگی است، را در هیئت زنان به نمایش در آورده اند. نقش زنان در آثار شکیبا نماد عشق، باروری، زایش، زیبایی و عهد و پیمان است.

بازنمایی ایران فرهنگی بزرگ

محمود نورائی منتقد هنری هم در این جلسه با بررسی دوره باستان گرایی حجت شکیبا اظهار داشت: شکوه هنر در عصر رنسانس اروپا از آرمان گرایی رقم خورد که نیکولا پوسن یکی از سردمدارن آن بود از این منظر حجت شکیبا هم تشابهاتی با او دارد. نیکولا پوسن چهار عنصر را برای خلق اثر هنری مهم می دانست نخستین عنصر روایت است. این روایت از نظر پوسن به مفهوم آن نیست که هنرمند در تابلو روایت گری کند بلکه باید مخاطب اثر را به یک روایتی از گذشته که بتواند برای امروز او درس آموز باشد هدایت کند. وقتی در کارهای استاد شکیبا هم سیر می نماییم ایشان همیشه ما را ارجاع می دهد به یک دوران گذشته که برای انسان امروز آگاهی بخش است.
دومین عنصری که پوسن ما را به آن ارجاع میدهد، مفهوم است. مفهوم از نظر پوسن چیزی است که ما از زیرلایه های اثر کشف می نماییم. به عنوان مثال وقتی به آثار زنان هخامنشی استاد شکیبا نگاه می نماییم در چهره زناناو انسان امروزی را می بینیم که در کنار کهن الگوهای فرهنگ ایرانی قرار دارد و حال شکیبا آنها را در ساحتی بازنمایی کرده که ما را به یک مفهومی ارجاع می دهد، یعنی این زنی که امروز در کنار ماست و در جامعه می بینیم از یک بستر فرهنگی کهن برآمده و مخاطب را وادار می کند که هویت ایرانی خودش را به یاد بیاورد.
وی ادامه داد: سومین عنصری را که پوسن اشاره می کند ساختار است. ساختاری که استاد شکیبا به خاطر تجربه ای که از کودکی داشتند و قاب تصویر را می شناختند و با دوربین عکاسی بزرگ شدند، با نقاشی زندگیکردند و در سینما سیر داشتند، ساختاری را برای آثارشان برگزیدند که بهترین سیوه روایت و مفهوم را به مخاطب عرضه نماید. عنصر چهارم هم سبک است یعنی هر هنرمندی که سه عنصر قبل را داشته باشد حال صاحب سبک مخصوص به خود است و ما می بینیم که استاد شکیبا سبکی متمایز از سایر نقاشان هم دوره خود دارد که مخصوص اوست و اتفاقا به جریانی درهنر معاصر ایران بدل شده است..
این منتقد هنری در آخر اظهار داشت: بعد از فروپاشی شوروی و آزاد شدن کشورهای که مجموعه ای از ایران بزرگ را می ساختند جریان بازگشت به ایران فرهنگی بزرگ در منطقه شکل گرفت و این جریان یک هم زمانی با خلق آثار دوره هخامنشی استاد شکیبا دارد، این همزمانی موجب شد که این دوره آثار او با گستره بیشتری از مخاطب روبرو شود و تاثیر آثار ایشان فراتر از مرزهای جغرافیایی ایران امروز باشد و یک ایران فرهنگی بزرگ را در برگیرد.

جایگاه جهانی هنر ایران

استاد یدالله کابلی هم در آخر این جلسه اظهار داشت: از دوران جوانی هرباری که سفری به اروپا داشتم به موزه های مهم آنجا که رفتم هیچ گاه نتوانستم تا انتهای موزه های مثل لوور را ببینم برای اینکه که این آثار آنقدر جذاب بودند که نمی ‎گذاشتند به مشاهده آثار دیگر بروند و تا انتهای موزه را تماشا کنم. با این استدلال باید بگویم که به عنوان یک خوشنویس و مشتاق دیگر هنرها، در طول نیم قرن گذشته نقاشی به سبک و سیاق، قلم، نگاه و تلاش و رشد و تعالی استاد شکیبا سراغ ندارم. از نکات جالب توجه آثار شکیبا این است که ایشان با وجود این که هیج نگاره ای از زنان هخامنشی نداشته اما علاوه بر خلق زنان با صلابت در مقام یک طراح لباس درآمده و لباس هایی فاخر و مناسب زنان ایرانی طراحی نموده که می توان در زمان حال نیز از آن استفاده نمود. در تلاشی که استاد شکیبا در حوزه نقاشی کردند و با توجه با آن چه که من نگاه می کنم دنیایی از توانایی و دنیایی از خلاقیت و نگاهی که در کمتر نقاشی هست در وجود شکیبا است. شکیبا اگر در صد سال پیش می بود الان هر اثر وی در یکی از معتبرترین موزه های جهان حضور داشت و من شکیبا را نخستین کسی می بینم که می تواند در یک جایگاه جهانی قرار بگیرد.




منبع: آتلیه دات كام