گزارش آتلیه دات كام از نمایشگاهی برای مواجهه با بحران های محیط زیستی

وقتی قلمو و مجسمه بحران زمین را اخطار می دهد!

به گزارش آتلیه دات کام، هنر بعنوان یکی از قدرتمندترین ابزارهای بیان، نقش مهمی در اطلاع رسانی و افزایش آگاهی عمومی در رابطه با مسائل محیط زیستی را ایفا می کند. با این که برگزاری نمایشگاه های هنری در ایران با دغدغه های محیط زیستی در سالهای اخیر رونق بیشتری پیدا کرده است اما در مقایسه با بعضی کشورها همچنان در مراحل اولیه قرار دارد.

به گزارش خبرنگار ایسنا، هنرهای تجسمی به واسطه قدرت بصری و تأثیر عمیقی که بر مخاطبان می گذارد، می تواند جنبه های مختلف بحران های زیست محیطی مانند تغییرات اقلیمی، نابودی تنوع زیستی، آلودگی و پسماند را به روشی ملموس و اثرگذار به تصویر بکشد. هنرمندان با استفاده از رنگ، فرم و نمادپردازی، احساسات مخاطبان را برانگیخته و آنان را به تفکر و واکنش نسبت به وضعیت اضطراری محیط زیست دعوت می کنند.
برگزاری نمایشگاه های هنری با رویکرد محیط زیستی در ایران، هرچند در سالهای اخیر رونق بیشتری پیدا کرده اما در مقایسه با کشورهای دیگر همچنان در مراحل اولیه خود قرار دارد. در کشورهای پیشرفته و دارای سابقه طولانی تر در زمینه هنرهای معاصر، نمایشگاه های هنری محیط زیستی بعنوان بخشی از گفتمان عمومی و فرهنگی مورد توجه قرار گرفته و اغلب با مشارکت نهادهای علمی، سازمان های محیط زیستی و شهرداری ها برگزار می گردد.


در این کشورها، نمایشگاه ها به شکل گسترده ای به مسائل زیست محیطی مانند تغییرات اقلیمی، کاهش تنوع زیستی و بحران های آلودگی پرداخته و هنرمندان با استفاده از منابع علمی به تولید آثار می پردازند.
در ایران اما نمایشگاه های هنری محیط زیستی بیشتر توسط هنرمندان مستقل و برخی نهادهای فرهنگی برگزار شده است و هنرمندان ایرانی با الهام از بحران های زیست محیطی داخلی همچون خشک شدن دریاچه ها، آلودگی هوا و کاهش جنگلها، آثاری خلق کرده اند که مخاطبان را به تفکر در رابطه با این مسائل دعوت می کند.
حال در خیلی از کشورهای دنیا، نمایشگاه های هنری محیط زیستی بخشی از گفتمان اصلی فرهنگ عامه شده اند و موزه های بزرگ و گالری های معروف به صورت مداوم برنامه هایی در این حوزه اجرا می کنند. علاوه بر این، نمایشگاه های بین المللی و پروژه های مشارکتی میان هنرمندان چند کشور هم برای تقویت گفتمان جهانی در زمینه محیط زیست برگزار می گردد.
قابل ذکر است که در کشورهای دیگر، تنوع بیشتری در فرم ها و رسانه های هنری برای اطلاع رسانی در مورد محیط زیست به کارگرفته شده، مانند هنر دیجیتال، اینستالیشن ها و استفاده از فناوری های پیشرفته، در حالیکه در ایران این تنوع آثار کمتر بوده و بیشتر به نقاشی و مجسمه محدود شده است. با این وجود ایران پتانسیل زیادی برای توسعه نمایشگاه های هنری محیط زیستی دارد اما برای رسیدن به سطح بین المللی احتیاج به حمایت های بیشتر دولتی، همکاریهای بین رشته ای و افزایش تعامل عمومی است و برداشتن گامهای ابتدایی در این راه، هر چند دشوار، اما دریچه ای تازه را برای پویایی گفتمانِ هنر در رابطه با محیط زیست باز خواهد نمود.


نمایشگاهی هنری در تهران از ۱۹ مرداد ماه، چالش های جهانی محیط زیست را با تمرکز بر موضوعات در رابطه با تغییرات اقلیمی، از بین رفتن طبیعت و تنوع زیستی، و آلودگی و پسماند به نمایش گذاشت. این نگرانی های فوری مبین بحران سیاره ایِ سه گانه بود که جهان امروز با آن مواجه می باشد.
این نمایشگاه توسط برنامه توسعه سازمان ملل متحد و مرکز اطلاع رسانی سازمان ملل متحد در جمهوری اسلامی ایران با همکاری گالری هنری اچ و آرت یونیتی برگزار شد و ۳۶ اثر هنری از ۱۸ هنرمند را به نمایش گذاشت.
آثار اغلب تأمل برانگیز این نمایشگاه همراه با اطلاعات و آمار، رابطه جدیدی را میان مخاطب و محیط زیست ایجاد می کرد. رابطه ای که بنیان آن حفاظت و نگهداری از محیط زیست بود؛ تجربه ای بصری و فراخوانی برای آگاهی از بحران های محیط زیستی.
اشتفان پریزنر ـ هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد ـ هدف از برگزاری این نمایشگاه را «افزایش آگاهی عمومی در رابطه با فشار شدید زیست محیطی بر سیاره زیبای ما» عنوان کرده و گفته بود «گرچه وسعت چالش های زیست محیطی بسیار نگران کننده است، اما خبر خوب اینست که راهکارهایی برای مقابله با بحران سیاره ای سه گانه وجود دارد. برای هدایت بشریت به سمت آینده ای پایدار، نیازمند تعهد قوی تر و منابع بیشتری هستیم.»
نمایشگاه «فراتر از بوم: چشم به کار طبیعت» از ۱۹ تا ۲۷ مرداد در گالری هنری اچ برگزار گردید.


مهرداد ابوطالبی، میترا امینایی، هانیه آزموده، یاسمن بازارگان، الی ابراهیم پور، ندا استکی، میرمحمد فتاحی، ندا غیوری، امیر حصاری، امیرعلی ایزدی، ندا جلیلی، مهسا کریمی، ندا مبرا، زهرا نوری زنوز، پونه اوشیدری، موسی ربانی، پگاه رجامند و محمد سیمری، در این نمایشگاه بر از بین رفتن طبیعت و تنوع زیستی، آلودگی و پسماند و تغییرات اقلیمی تمرکز کرده و آثاری را خلق کرده بودند تا به قول خودشان «چالش های جهانی محیط زیست را از دریچه سه بحران نگاه کنند.»
اشتفان پریزنر ـ هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد ـ می گوید: این نمایشگاه سفری بصری و آموزنده است؛ به وضوح می بینیم که انسان، طبیعت را به لبه پرتگاه رانده است. برای محافظت از کره زمین برای امروز و نسل های آینده، نیازمند مشارکت همگانی هستیم. طبیعت نیرومند است و چاره هایی وجود دارد. همه باید دست به کار شوند، از تک تک افراد گرفته تا بخش خصوصی، سازمان های مردم نهاد، دولت ها، و سازمان های بین المللی.»
این رویداد البته قرار بود در خرداد ماه ۱۴۰۳ و بمناسبت روز جهانی محیط زیست در ۵ خرداد برگزار گردد اما به تعویق افتاد.
در بیانیه این نمایشگاه آورده شده «به گذرگاهی قدم بگذارید که هنر با اضطرار مواجه می شود، جایی که هر ضربه قلم مو و مجسمه در رابطه با بحران های زیست محیطی فوری که جهان با آن روبروست، سخن می گوید. این نمایشگاه شما را به سفری در دل موضوعات حیاتی تغییر اقلیم، شکنندگی طبیعت و تنوع زیستی ما و تاثیر بسیار مخرب آلودگی و پسماند دعوت می کند. درحال کاوش میان این آثار هنری، با نمونه های تأمل برانگیزی مواجه خواهید شد که ما را به بازنگر ِی رابطه مان با طبیعت و نقشمان در محافظت از آن به چالش می کشند. این آثار هنری فراتر از تجربیاتی بصری هستند؛ آنها فراخوان هایی برای اقدام اند، فراخوان هایی که از ما می خواهند بعنوان یک جامعه جهانی، شدت چالش های زیست محیطی خود را به رسمیت بشناسیم و به شکل جمعی برای راهکارهای پایدار تلاش نماییم. در سراسر دنیا، بشر طبیعت را به کنجی رانده، اما طبیعت قدرتمند است و با نقش آفرینی فعال ما، می تواند باردیگر برخیزد. ما به یک رویکرد جامع نیاز داریم تا از زیستن در تضاد با طبیعت به سمت همزیستی با آن گام برداریم. در این راستا، هر فردی نقشی بر عهده دارد.»
تغییرات اقلیمی، تغییرات بلندمدت در دما و الگوهای آب وهوایی است که بر تغییرات اکوسیستم اثرگذار می باشد. فعالیتهای انسانی، عمدتًا مصرف انرژی، صنعت، حمل و نقل، ساختمان سازی و کشاورزی محرک های اصلی این تغییرات شناخته شدند که پیامدهایی مانند خشکسالی شدیدتر، کمبود آب، آتشسوزی های گسترده در جنگلها، بالا آمدن سطح آب دریاها، سیل، ذوب شدن یخچال ها، توفان های سهمگین و کاهش تنوع زیستی را به دنبال خواهد داشت.
هر کدام از هنرمندانِ حاضر در این نمایشگاه، به روشی تغییرات اقلیمی را به تصویر کشیدند.
اثر ندا جلیلی