گفت وگوی آتلیه دات كام با احسان صدیق:

دریافت مجوز غیر ضروری و توهین آمیز است

آتلیه دات کام: «کوارتت کاسته» در اواخر سال 1391 توسط احسان صدیق تشکیل شد و تلفیقی از چهار نوازنده است که موسیقی خودرا بر پایه ی بداهه نوازی و خلاقیت فردی و گروهی پایه گذاری کرده اند. موسیقی این گروه شامل عناصری از سبک های متنوع، همچون جَز معاصر، موسیقی آوانگارد قرن بیستم، موسیقی فولکلور ایرانی و حتی تاثیراتی از پروگرسیو راک است.

امشب اما اعضاء این گروه اجرای دیگری به صحنه خواهند برد و آن چه می خوانید، گفت و گوی ایسنا با احسان صدیق است که از چالش های اجرای موسیقی بی کلام می گوید:
. امشب مقرر است به همراه کوارتت «کاسته» در تالار وحدت روی صحنه بروید؛ جزییات برگزاری این کنسرت به چه صورت است؟
این اجرا به صورتی رونمایی از آلبوم چهارم ما به نام «دیرند» است که سه شنبه چهارم دی ماه در تالار وحدت ساعت ۲۱: ۳۰ شروع می شود.
زمانی که سه آلبوم پیشین گروه «کاسته» را به اسامی «ایستگاه ۱»، «ایستگاه ۲» و «ایستگاه ۳» منتشر کردیم، رونمایی آلبوم خاصی نداشتیم. این دفعه اما ماجرا متفاوت است؛ چونکه با ناشری جدید همکاری کرده ایم، در صورتیکه سه آلبوم پیشین گروه توسط نشر «هرمس» با مدیریت رامین صدیقی منتشر شدند.
ناشر آلبوم «دیرند»، یک کمپانی اسپانیایی-امریکایی است که مهرماه امسال فستیوال «مون جون» را در تولِدوی اسپانیا برگزار کرد و اولین رونمایی آلبوم ما هم در همین فستیوال اجرا شد. بعد از آن نسخه های فیزیکی آلبوم را در قالب سی دی و صفحه گرامافون منتشر گردید و بعداً هم آلبوم را در پلت فرم هایی مثل آیتونز، اسپاتیفای و.. قرار گرفت.. هم اکنون که این مراحل طی شده است، تصمیم گرفتیم یک کنسرت رونمایی هم در ایران داشته باشیم تا بخش های مهم آلبوم را به همراه قطعاتی از آلبوم های قبلی، اجرا نماییم.

ـ اعضاء گروه شما در این اجرا شامل کدام هنرمندان موسیقی می شود؟

خود من گیتار الکتریک و آکوستیک می نوازم، سهیل پیغمبری سازهای بادی مانند کلارینت باس و ساکسوفون سوپرانو، مازیار یونسی پیانو و روزبه فدوی درامز و پرکاشن را می نوازند.

ـ آهنگسازی آثار گروه شما به چه صورت انجام می شود؟ آیا فقط یک نفر آهنگسازی می کند یا یک کار گروهی است؟
هر چهار نفر ما آهنگساز هستیم و به طور معمول با هم آهنگسازی می نماییم. در حقیقت برای خلق یک اثر جدید ایده هایمان را با هم به اشتراک می گذاریم، بداهه نوازی می نماییم و در نهایت یک اثر جدید خلق می نماییم. حال ممکنست در هر قطعه موسیقی، یکی از ما چهار نفر، نقش بیشتری در آهنگسازی داشته باشد، ولی هیچ قطعه ای نساخته ایم که تمامی کار متعلق به یک نفر یا حتی دو نفر از ما باشد.

ـ ایده کلی آلبوم «دیرند» چیست و از کجا آمده است؟

برای ساخت این آلبوم یک ایده پیچیده و فلسفی نداشته ایم. ما چهار هنرمند موسیقی هستیم که به کار موسیقی عادت داریم و دوست داریم که آهنگسازی نماییم. سال ها است با یکدیگر همکاری می نماییم و ایده هایی را که در ذهن داریم، با مشارکت یکدیگر به موسیقی تبدیل می نماییم.
در حقیقت کار ما خیلی خودجوش و بصورت کامپوزیشن است.
به هر حال فراموش نکنیم که هر هنرمند موسیقی در دنیا برای پیشرفت و ترقی، باید کار خودرا عرضه نماید که یکی از راه های آن، تولید آلبوم موسیقی است. حال از آنجا که تولید آثار گروه ما کار زمان بری است و به صورت میانگین دو سال و نیم به طول می انجامد، آثار کمتری را منتشر نموده ایم.

ـ قبل تر اشاره کردید که این آلبوم با سه آلبوم قبلی شما متفاوت می باشد. این تفاوت در چیست؟

این آلبوم هم در امتداد کارهای قبلی گروه «کاسته» هست، ولی از آنجا که ناشر این آلبوم با سه آلبوم قبلی متفاوت می باشد، این ایده را داشتیم که آلبوم به لحاظ طراحی کاور و ایده های ساخت موسیقی متفاوت باشد و «ایستگاه» نام نگیرد.

ـ از آنجا که ناشر آلبوم ایرانی نیست و خارج از کشور انتشار یافته است، مجوز ارشاد را برای آن دریافت نمی کنید؟
سه آلبوم اول ما مجوز ارشاد را دارند، ولی برای این آلبوم به سه دلیل مجوز ارشاد را دریافت نکردیم؛ اول این که آلبوم «دیرند» ازطریق یک ناشر خارجی منتشر گردید و ناشر خارجی هم نمی تواند با ایران کار کند؛ چون کار به درستی پیش نخواهد رفت.
دوم این که در ایران با ناشرهای زیادی کار نمی نماییم و نشر هرمس هم فعالیت سابق را ندارد.
دلیل سوم هم این است که مردم در ایران نیز، چندان از محصولات فیزیکی موسیقی مانند سی دی و صفحه گرامافون استفاده نمی کنند و اکثریت ترجیح می دهند فایل موسیقی را دانلود کنند و یا آهنگ مورد علاقه خودرا بصورت آنلاین بوسیله اسپاتیفای، آیتونز و اپل میوزیک گوش کنند؛ به این علت برای انتشار آلبوم نیاز به دریافت مجوز ارشاد نداشتیم.
ـ به نظر شما در عصر امروز، لازم است که هنرمندان موسیقی، مجوز ارشاد را برای انتشار آثار خود دریافت کنند؟ الزام دریافت مجوز ارشاد در چیست؟
الزام دریافت مجوز در این عصر و این کشور برای هنرمندی که دوست دارد در مملکت خودش فعالیت کند و برایش مسئله مهمی است، اساسا غیر ضروری و حتی توهین آمیز است.
برخی هنرمندان، به خاطر شرایط، مجوز می گیرند تا بتوانند آثارشان را به صورت گسترده تر منتشر کنند یا در سالن های بزرگ تر اجرا داشته باشند.
قسمتی از مخاطبان همچنان به روش های جدی تر گوش دادن به موسیقی علاقه دارند. در مقابل، عده زیادی ترجیح می دهند موسیقی را به ساده ترین روش ممکن، بطورمثال بوسیله پلت فرم هایی مثل اسپاتیفای یا آی تونز بشنوند.
افرادی که موسیقی را به صورت جدی دنبال می کنند، همچنان به شیوه فیزیکی به موسیقی گوش می دهند و به راه و روش های با کیفیت پایبند هستند.
البته که محصول فیزیکی موسیقی یک بسته فرهنگی و هنری است؛ چونکه افراد زیادی مانند نقاش، عکاس و گرافیست در تولید آن دخیل بوده اند. البته نسخه فیزیکی کیفیت بهتری هم دارد، همین طور جذابیتی دارد که برای برخی حائز اهمیت نیست و فقط گوش دادن به آهنگ برایشان مهم می باشد، حال از هر طریقی که بتوانند.
به هر حال خیلی از هنرمندان موسیقی، مجوز ارشاد را برای انتشار آثار خود دریافت نمی کنند و ما هم همین کار را کردیم؛ چونکه با وجود یک ناشر غیر ایرانی کار گرفتار پیچیدگی ها و سختی هایی می شد که ترجیح دادیم با آنها مواجه نشویم.
دریافت مجوز وزارت ارشاد به امکان همکاری با ناشران موسیقی بستگی دارد، به این صورت که آیا ناشر حاضر است موسیقی آهنگساز را منتشر کند یا نه.
زمانی ممکنست صاحب اثر تصمیم بگیرد نسخه فیزیکی کاری که تولید شده را بصورت شخصی و به تعداد محدود به فروش برساند که در این مورد می تواند طی همکاری با یک یا چند فروشگاه اثرش را بفروشد که البته این کار به زعم وزارت ارشاد قانونی نیست، ولی اتفاق می افتد.

ـ فکر می کنید، دریافت مجوز آثار بی کلام آسان تر است؟
دریافت مجوز برای موسیقی که شعر ندارد، از دهه ۷۰ به بعد آسان تر بوده است ولی معیار صدور مجوز ارشاد فقط شعر آهنگ نیست و موارد امنیتی مانند داشتن سوء پیشینه، موضع سیاسی و... تولیدکنندگان را هم درنظر می گیرند.
آثار بی کلام بسیاری ساخته می شوند که ارشاد برای صدور مجوز آنها نسبت به آهنگ های پاپ با آن ترانه های سطحی، سخت گیرتر است؛ برای اینکه با رویکرد بطورمثال اجتماعی آهنگساز مشکل دارند. در صورتیکه تعدادی از آهنگ های پاپ ترانه هایی دارند که در دهه ۷۰ حتی فکرش را هم نمی کردیم که زمانی چنین آهنگ هایی به این راحتی مجوز بگیرند؛ آن هم زمانی که گفتن کلمه «عشق» در تلویزیون ممنوع بود.
امروزه اما این آهنگ ها به آسانی مجوز می گیرند؛ چون محصولی که ارائه می دهند بسیار سطحی است و مخاطبی هم که با آن محصول ارتباط برقرار می کند، همانقدر سطحی است و همانقدر هم سطحی باقی می ماند.

ـ آیا مخاطب موسیقی بی کلام در همه جای دنیا نسبت به موسیقی باکلام کمتر است یا این مسئله فقط گریبانگیر ایران است؟
این امر یک مسئله جهانی است؛ برای اینکه هر چقدر که تولید یک اثر موسیقی برای آهنگساز مشکل تر و پیچیده تر باشد، مخاطب او هم مشکل تر و کمتر می شود.
البته آثار موسیقی باکلام بسیاری هم ساخته می شوند که مخاطبان کمی دارند؛ چونکه در فهرست آثار موسیقی واقعی قرار می گیرند.
آهنگ های باکلامی که مخاطبان بیشتری دارند؛ بدین سبب است که آن موسیقی برای آن مخاطب تولید شده است. اثر موسیقی که از شعر یا خواننده کمتر استفاده می نماید و یا با استفاده از مهارتهای روز اهتمام در جذب مخاطب ندارد و اتفاقاً از این مهارتها فراری است، موسیقی است که اصلاً مخاطب ندارد؛ یعنی اول موسیقی تولید می شود و بعد مخاطب پیدا می کند.
آثار موسیقی که اما مخاطب دارند، مخاطب آنها از ابتدا وجود داشته و بعد موسیقی برایشان تولید می شود؛ در حقیقت دو ماجرای بطورکامل متفاوت هستند.
این امر در همه جای دنیا به همین شکل است و حتی ایران در شرایطی وضعیت بهتری دارد، چه بسا که موسیقیدان های خارجی خوب هم که در ایران روی صحنه رفته اند، به این نکته اشاره کرده اند.
مصداق این امر زمانی است که گروه ما چند شب در شهرهای مختلف ایران روی صحنه می رود و در سالن هایی مانند تالار وحدت در یک شب نزدیک به ۱۰۰۰ نفر مخاطب دارد، در صورتیکه اگر گروهی مانند ما در اروپا و آمریکا کنسرت برگزار کند، مخاطب کمتری خواهد داشت. در حقیقت اگر گروهی با چنین موسیقی در اروپا کنسرت برگزار کند، در یک سال ۳۰۰ نفره، ۸۰ درصد جمعیت مخاطبان سن بالایی خواهند داشت؛ چون به صورتی با آن موسیقی ارتباط دارند.
در ایران ولی اینطور نیست و افراد مختلفی به تماشای این نوع از کنسرت ها می نشینند، حال ممکنست اجرا را دوست داشته باشند یا دوست نداشته باشند.


ـ آیا می توان اظهار داشت که این امر بخاطر این است که در ایران تولیدات خوب موسیقی کمتری داریم و مردم تشنه شنیدن کار خوب هستند؟
این امر تعریف این اتفاق است، نه دلیل آن؛ چونکه مردم موسیقی خوب را دوست دارند و هر چقدر هم که سخت باشد، متوجه موسیقی خوب می شوند.
ـ چرا سخت تر؟
چون شنیده شدن محصول خوب موسیقی که قدرت تبلیغاتی ندارد، زمان بر است.
به هر حال مردم از کار خوب استقبال می کنند چون افراد زیادی هستند که نگران وضعیت موسیقی هستند. البته که با عنایت به برنامه های موسیقی کوچکتر در مکان هایی مانند کافه ها، احتمال این که در سالهای آینده شاهد اتفاقات بهتری در موسیقی باشیم، زیاد است.
ـ در صحبت های خود از عبارت «موسیقی واقعی» استفاده کردید. حال تعدادی از عبارت «موسیقی فاخر» و تعدادی از عبارت «موسیقی جدی» استفاده می نمایند. عنوان درست برای موسیقی با کیفیت چیست؟
خود من هم بارها به این مسئله فکر کرده ام. «موسیقی فاخر» یک دفعه سنگین به همراه دارد که اشتباه است؛ چون اینگونه اگر از این صفت برای یک نوع از موسیقی استفاده نکنیم، به صورتی آن نوع از موسیقی را غیرفاخر تلقی کرده ایم. این امر همانند داشتن مجوز ارشاد می ماند؛ در صورتیکه در هنر نمی توان مرزبندی کرد. هنر پزشکی یا مهندسی نیست که معیاربندی و حد و مرز مشخصی داشته باشد، بلکه خصلت هنر به آزاد بودن آنست.
استفاده از عبارت موسیقی جدی هم به همین گونه است؛ گویی که استفاده از عبارت موسیقی هم به همین گونه است؛ گویی که هم موسیقی جدی داریم و هم موسیقی شوخی! اما موسیقی جدی بهتر است یا موسیقی شوخی؟ احتمالاً موسیقی شوخی؛ چونکه گاهی هنرمندان از فضای طنز در کار خود استفاده می نمایند که فضای بهتری نسبت به خیلی از آثار موسیقی جدی دارد، مانند آثار فرانک زاپا.
موسیقی واقعی که در زبان انگلیسی real music ترجمه می شود، بار کمتری به همراه دارد؛ چون عبارت «موسیقی واقعی» در زبان فارسی حس سنگینی دارد. با اینحال من موسیقی واقعی را بیشتر می پسندم؛ چون موسیقی واقعی می تواند خوب یا بد باشد و موسیقی است که مخاطب درگیر خود موسیقی است، همین طور موسیقی قائم به ذات خود است و به این ربطی ندارد که آهنگساز کیست یا منتقد و مردم راجع به آنچه می گویند. درحقیقت همانند درخت واقعی و درخت مصنوعی است.